گروه نرم افزاری آسمان

سند شماره 184






- شماره سند شورای امنیت: 16362 / S
- 24 فوریه 1984 (5 اسفند 1362)
نامه مورخ 23 فوریه 1984 نمایندگی عراق خطاب به دبیر کل
بازگشت به نامه خود مورخ 21 فوریه 1984 (سند 16361 / S)، احتراما به پیوست نامه آقای طارق عزیز معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه جمهوری عراق را ارسال می‌نمایم.
ریاض م. س. القیسی - نمایندگی دائمی جمهوری عراق
نامه وزیر امور خارجه عراق خطاب به دبیر کل
مایلم به اطلاع جناب‌عالی برسانم که رژیم ایران طی چند هفته گذشته صریحا اعلام کرده بود که قصد دارد تهاجم جدید و گسترده نظامی خود را علیه عراق به منظور نفوذ به مرزهای بین‌المللی عراق و اشغال شهرها و روستاهای آن آغاز کند. موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که کسانی که بارها در اظهاراتشان بلوف زده‌اند، مسئول این اقدامات هستند.
همچنین مایلم به اطلاع جناب‌عالی برسانم که نیروهای رژیم ایران تهاجمی را در شب 22 و 23 فوریه 1984 آغاز کردند. نیروهای مسلح ما آنچه وظیفه‌شان جهت دفاع از سرزمین‌شان بود انجام داده و متجاوزان را به عقب راندند و حملاتشان با شکست مواجه شد. نبردها به مقیاس وسیع در مرزهای شرقی ما در جریان است.
همچنین مایلم توجه جناب‌عالی و شورای امنیت را نیز به این حقیقت جلب نمایم که چنین تجاوزاتی علیه حاکمیت یک کشور و حیات شهروندانش باعث وخامت بیشتر این وضعیت می‌گردد. با این تجاوز، رژیم ایران یک بار دیگر تصمیم خود را جهت تهدید گسترده‌تر امنیت و ثبات منطقه بیش از سال‌های گذشته، نشان داد.
در این فرصت مایلم برای جناب‌عالی و جامعه بین‌المللی روشن سازم که عراق به دلیل حق قانونی دفاع از خویش، به تقویت نیروهای خود اقدام نموده و از کلیه امکانات جهت

[ صفحه 62]

حفظ حاکمیت، امنیت و حیات غیرنظامیانش استفاده می‌کند و به این سیاست ادامه خواهد داد. به طور حتم تا پایان مناقشه از هر نوع ابزار بازدارنده مؤثر و در دسترس خود بهره خواهیم گرفت تا تجاوزات را با شکست مواجه سازیم و به متجاوز نشان خواهیم داد که اقداماتش بی‌پاسخ نمی‌ماند. رژیم ایران به تنهایی مسئول کامل کلیه پیامدهای این تجاوزات بوده که ناشی از اقدامات تجاوزگرانه این رژیم می‌باشد.
عراق جهت حل و فصل مناقشه به روش صلح‌جویانه تأکید دارد و این موضعی است که ما در همکاری با جناب‌عالی و نیز آمادگی خویش جهت اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت نشان داده‌ایم و امیدواریم که از سوی جناب‌عالی گام‌های عملی لازم جهت خاتمه بخشیدن به مناقشه و سیاست گستاخانه‌ای که توسط حکام تهران دنبال می‌شود، پایان داده شود. همچنین خواستار اجرای کامل قطعنامه‌های شورای امنیت که در گذشته تصویب شده، می‌باشیم و از شورا درخواست می‌نماییم که دبیر کل اقدامات خود را پیگیری نماید.
طارق عزیز - وزیر امور خارجه جمهوری عراق

سند شماره 185

- شماره سند شورای امنیت: 16363 / S
- 24 فوریه 1984 (5 اسفند 1362)
نامه مورخ 21 فوریه 1984 نمایندگی عراق خطاب به دبیر کل
بنا به اطلاع دولت متبوعم، احتراما متن اطلاعیه رسمی عراق را که در 18 فوریه 1984 رئیس ارتش عراق در پاسخ به بیانیه رئیس ستاد ارتش ایران صادر کرد، ارسال می‌نمایم. ایران در اطلاعیه خود بالاخره پس از پنج روز که عراق اعلام کرده بود حمله به شهرهای مشخص در ایران را متوقف ساخته، تصمیم گرفت که حمله به اهداف غیرنظامی را متوقف سازد.
ریاض م. س. القیسی - نمایندگی دائمی جمهوری عراق در سازمان ملل
پیوست
اطلاعیه رسمی مورخ 18 فوریه 1984 ارتش عراق
به نام خداوند بخشنده مهربان
بدیهی است که از ابتدا که رژیم جنگجو و[...]ایران شروع به گلوله باران شهرها و روستاهای عراق از اوائل 4 سپتامبر 1980 نمود، از آن زمان به طور مداوم و مکرر نسبت به این اقدامات خطرناک هشدار داده‌ایم، با وجود این، رهبری تهران طی این دوره اصرار داشتند که به گلوله باران شهرها و روستاهای عراق ادامه دهند.

[ صفحه 63]

ما همیشه اظهار کرده‌ایم که ابزار و تسلیحاتی داریم که ما را قادر می‌سازد خسارات سنگینی به ایرانیان وارد سازیم. اگر ما احساس کنیم که وادار شده‌ایم به اهداف واقع در شهرهای ایران حمله نماییم و آنها بر سیاست[...]خود اصرار می‌ورزند، تصمیم خود را اعلام می‌نماییم.
بنابراین ما در آغاز این ماه ملزم به هشدار هستیم، تا برای همگان روشن شود که جهت رعایت اصول بشردوستانه و در پاسخ به درخواست آقای مسعود رجوی و درخواست‌های مردم ایران، عراق اعلام کرد که حملاتش را به اهداف واقع در شهرهای ایران از ساعت 3 بعدازظهر 14 فوریه 1984 متوقف خواهد ساخت.
عراق با حسن نیت این تعهدات را رعایت کرده، در حالی که رژیم[...]تهران به گلوله باران[...]شهرها و روستاهای عراق طی پنج روز گذشته ادامه داده و زنان و کودکان را به قتل رسانیده و تأسیسات غیرنظامی را تخریب کرده است. رژیم ایران حملات[...]طی پنج روز گذشته مرتکب شد که براساس اطلاعیه ستاد نیروهای مسلح، به شرح زیر است:
1- در سه‌شنبه 14 فوریه 1984، توپخانه دشمن 29 نفر را کشته و 126 نفر را مجروح ساخت و به 60 خانه مسکونی، 1 مدرسه، 1 مسجد، 2 هتل، 1 گاراژ و 28 خودروی غیرنظامی خسارت وارد ساخت.
2- در 15 فوریه، توپخانه دشمن 8 نفر را کشته، 16 نفر را مجروح و به 8 خانه مسکونی، 2 مدرسه و 19 خودروی غیرنظامی خسارت وارد کرد. همچنین در آن روز بر اثر بمباران هوایی، 17 نفر کشته، 53 نفر مجروح و 13 خانه مسکونی، 1 مدرسه، 2 خودروی غیر نظامی و 1 مکان تجاری تخریب شد.
3- در 16 فوریه بر اثر توپخانه دشمن 5 غیرنظامی کشته، 13 نفر مجروح و 17 خانه مسکونی، 1 مدرسه، 1 مسجد، تخریب شد و 7 خودروی غیرنظامی از بین رفت.
4- در 17 فوریه بر اثر گلوله باران توپخانه دشمن 2 غیرنظامی کشته و 15 نفر مجروح و 6 خانه مسکونی، 1 مدرسه و 5 خودروی غیرنظامی از بین رفت. همچنین در آن روز بر اثر بمباران هوایی 16 غیرنظامی کشته، 13 نفر مجروح، 2 خانه مسکونی، 4 خودروی غیرنظامی و 13 مکان تجاری از بین رفت.
5- در 18 فوریه، توپخانه دشمن 16 غیرنظامی را کشته، 24 نفر را مجروح و 9 خانه مسکونی را از بین برد، 1 خودروی غیرنظامی و 5 مکان تجاری آسیب دید.
همچنین شهرهای عراقی ذیل از زمین یا هوا هدف گلوله باران دشمن قرار گرفت: بصره، خانقین، مندلی، شعیبیه، سید صادق، طویله، خرمال، غزانیه، دربندیخان، شاندری، بعقوبه، واسط، زرباطیه، میسان و علی غربی که این اقدامات[...]تهران می‌باشد و اگر آنها واقعا

[ صفحه 64]

خواستار توقف حمله به اهداف غیرنظامی هستند چرا بلافاصله پس از اینکه ما در 14 فوریه توقف آن را اعلام کردیم، چنین کاری را نکردند؟
آنها به گلوله باران و تخریب ادامه داده‌اند در حالی که ما دقیقا تعهدمان را رعایت کرده‌ایم. این بیانیه رسمی عراق می‌تواند به عنوان موضع سیاسی و نظامی ما مورد توجه باشد و مؤید نگرش و ماهیت انسان دوستانه عراق می‌باشد. در حالی که رفتار رهبران تهران منعکس کننده ماهیت جنایتکارانه و ناتوانی سیاسی و نظامی آنها می‌باشد.
از طرفی ما خواهان توقف گلوله باران تنها وقتی که تعدادی از مردم در ایران کشته شده‌اند، نمی‌باشیم و این در حالی است که در عراق نیز طی پنج روز گذشته به دستور رهبران[...]تهران تعداد زیادی کشته شده‌اند. ما هیچ سوء قصدی نسبت به مردم ایران نداریم در حالی که رهبران این کشور آتش دوزخ در جنگ را برافروخته‌اند و باعث قتل عام و تخریب گردیده و مورد نفرین واقع شده‌اند. ما طرفدار اصول بشردوستانه و صلح می‌باشیم و تعهداتی را که در 14 فوریه اعلام کردیم، تکرار نموده و اصول اعتقادی و اخلاقی، خود حکم می‌کند که اصل خودداری از حمله به اهداف غیرنظامی تحت نظارت بین‌المللی عملی شود و از نقض آن از سوی ایران جلوگیری گردد.
در این باره مایلم این نکته را متذکر شوم که اگر رهبران تهران صداقت دارند به سهولت موضوع نظارتی را بپذیرند و در صورت رد آن ثابت می‌شود که آنها قصد دارند رفتار تجاوزگرانه‌شان را تحت تبلیغات فریبنده قرار داده و بر آن اصرار ورزند. در اینجا تصریح می‌کنیم که ملزم هستیم از امنیت و منافع مردم خود دفاع کنیم. اگر دشمن در ادامه حملاتش به شهرها و روستاهای ما اصرار ورزد ما از مردم ایران درخواست می‌کنیم که به رهبرانشان جهت پذیرش نظارت بین‌المللی فشار وارد سازند که نظارت بین‌المللی را بپذیرد و ما از مجامع و سازمان‌های بین‌المللی درخواست می‌کنیم که از نزدیک تا آنجایی که لازم است بر این وضعیت نظارت کنند تا نظارت بین‌المللی همه جانبه و مؤثری صورت گیرد.
در پاسخ به اظهارات یکی از مقامات رژیم[...]تهران که خواهان ادامه جنگ علیه عراق می‌باشد می‌گوییم که اگر[...]حاکم در تهران احساس نیاز کنند که خون مردم‌شان در منطقه نبرد بیشتر بریزد به آنها خواهیم آموخت که ما رزمنده هستیم و اگر آنها دوباره تلاش نمایند که به سرزمین و حاکمیت ما تجاوز کنند، آنها خواهند دید که آماده پاسخ گویی به حملاتشان می‌باشیم و به آنها مزه تلخ دفاع را خواهیم چشانید همان طور که قبلا نیز در کلیه نبردهای پیشین اثبات شده و تنها باعث تحقیر و تخریب آنان گردیده است. خدا بزرگ است و پیروزی از آن اوست.

[ صفحه 65]


سند شماره 186

- شماره سند شورای امنیت: 16364 / S
24 فوریه 1984(5 اسفند 1362)
نامه مورخ 21 فوریه نمایندگی عراق خطاب به دبیر کل
بنا به اطلاع دولت متبوعم و پیرو نامه خود مورخ 21 فوریه 1984 (16363 / S)، احتراما عطف به اطلاعیه صادره مورخ 20 فوریه ستاد نیروهای مسلح عراقی مبنی بر گلوله باران مناطق مسکونی در حومه ناحیه کانارو (بخش چوارته) با استفاده از توپخانه سنگین رژیم ایران، به اطلاع می‌رساند که در نتیجه این گلوله باران ددمنشانه یک نفر مجروح شده و بخشی از یک مدرسه ابتدایی تخریب شد.
این اقدام مؤید آن است که طرف ایرانی به تعهدات خود در خودداری از گلوله باران اهداف غیرنظامی پایبند نیست در حالی که در موارد بی‌شماری از ابتدای جنگ تحمیلی تجاوزگرانه نظامی خود علیه عراق به اقدامات فریب‌آمیز دست زده است.
ریاض م. س. القیسی - نمایندگی دائمی عراق در سازمان ملل

سند شماره 187

- شماره سند شورای امنیت: 16369 / S
- 24 فوریه 1984 (5 اسفند 1362)
نامه مورخ 22 فوریه 1984 نمایندگی عراق خطاب به دبیر کل
بنا به اطلاع دولت متبوعم، احتراما به پیوست متن اطلاعیه ستاد ارتش عراق مورخ 21 فوریه 1984 درباره گلوله باران شهر شعیبیه، ارسال می‌گردد.
ریاض م. س. القیسی - نمایندگی دائمی جمهوری عراق در سازمان ملل
پیوست
اطلاعیه نظامی رسمی مورخ 21 فوریه 1984 ستاد ارتش عراق
امروز صبح در ساعت 7:05:40 رژیم ایران شهر شعیبیه را با توپخانه سنگین هدف قرار داد که بر اثر این گلوله باران دشمن دو خانه مسکونی تخریب و به مسجد شهر، مدرسه و تعدادی از تأسیسات و اموال غیرنظامیان خسارت وارد شد. بنابراین متجاوزان ایرانی همان طور که انتظار می‌رفت تعهدات خود را نقض کردند و وقتی که رژیم ایران اعلام کرد که شهرهای

[ صفحه 66]

عراق را گلوله باران نخواهد کرد، تنها در جست و جوی راهی جهت خروج از این وضعیت پیچیده خود بود که با توجه به افکار عمومی مردم ایران و جهان راهی برای رهایی خود بیابد. ما در قضاوت خود نسبت به آن رژیم و اقدامات جنایتکارانه‌اش اشتباه نخواهیم کرد.

سند شماره 188

- شماره سند شورای امنیت: 16370 / S
- 24 فوریه 1984 (5 اسفند 1362)
نامه مورخ 23 فوریه 1984 نمایندگی عراق خطاب به دبیر کل
بنا به اطلاع دولت متبوعم و نیز پیرو نامه مورخ 23 فوریه 1984 خود (16362 / S)، احتراما گزارش ذیل را ارسال می‌نمایم.
در 14 فوریه 1984، عراق اعلام کرد که حمله به اهداف مشخص در شهرهای برگزیده‌ای در ایران را برای یک هفته متوقف خواهد کرد. اما با وجود این ضمن رعایت دقیق این تعهدات طی نامه خود مورخ 21 فوریه (سند 16361 / S) به اطلاع رساندم که نیروهای مسلح متجاوز ایران به گلوله باران شهرهای عراق برای 5 روز کامل (14 تا 18 فوریه) ادامه دادند و رژیم ایران به دروغ ادعا کرد که سربازان عراقی به اهداف غیرنظامی در داخل ایران حمله کرده‌اند.
در 18 فوریه، رئیس ستاد ارتش ایران طی صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که ایران به شهرها و روستاهای عراقی حمله نخواهد کرد و در همان روز نیز ستاد ارتش عراق اطلاعیه رسمی در این باره صادر کرد. این اطلاعیه که برای جناب‌عالی طی نامه مذکور خود مورخ 21 فوریه ارسال شد، حاکی از آن بود که اراده عراق خودداری از هر گونه گلوله باران شهرها، روستاها و غیرنظامیان می‌باشد و خواهان نظارت بین‌المللی به طور مؤثر بر این تعهدات می‌باشد.
علی‌رغم اطلاعیه ایران، نیروهای مسلح متجاوز ایران طی 5 روز به گلوله باران[...]خود علیه اهداف غیرنظامی در شهرهای عراق ادامه داده و حملات ذیل را مرتکب شدند:
- در 19 فوریه، بخش کانارو در استان چوارته با توپخانه سنگین گلوله باران شد که یک غیرنظامی مجروح گردید و بخشی از یک مدرسه ابتدایی تخریب شد.
- در 21 فوریه شهر شعیبیه با توپخانه سنگین گلوله باران شد. دو خانه مسکونی از بین رفت. مسجد شهر، یک مدرسه، تعدادی از تأسیسات و اموال غیرنظامی خسارت دید.
- در 22 فوریه با توپخانه سنگین منطقه طویله را گلوله باران کرد که به انهدام دو خانه منجر شد.
- در 23 فوریه با توپخانه سنگین شهر بصره را گلوله باران کرد که 10 نفر از مردم کشته

[ صفحه 67]

و 26 نفر مجروح شدند و یک اتومبیل غیرنظامی از بین رفت و یک اتومبیل دیگر و برخی از تأسیسات و اموال غیرنظامیان خسارت دید.
- در 23 فوریه با توپخانه سنگین شهر مندلی را گلوله باران کرد و به برخی از تأسیسات غیرنظامی خسارت وارد ساخت.
- در 23 فوریه با توپخانه سنگین شهر شعیبیه را گلوله باران کرد که سه خانه مسکونی تخریب شد.
افزایش و تشدید گلوله باران وحشیانه اهداف غیرنظامی شهرهای عراق از سوی نیروهای مسلح متجاوز ایران با تهاجم وسیع نظامی که از شب 22 و 23 فوریه آغاز شد ادامه داشته و هم زمان با آن رژیم ایران به سیاست فریب، دروغ و تزویر خود ادامه داده است.
کلیه این اقدامات که توسط نیروهای نظامی صورت گرفت، حاکی از تجربه‌ای است که قبلا برای ما ثابت شده است که به بیانیه‌ها و اعلامیه‌های ایران نمی‌توان اطمینان داشت و برای اینکه هر گونه بمباران یا گلوله باران شهرها، روستاها یا غیرنظامیان متوقف شود، لازم است نظارت بین‌المللی مؤثری صورت پذیرد.
ریاض م. س. القیسی - نمایندگی دائمی جمهوری عراق در سازمان ملل

سند شماره 189

- شماره سند شورای امنیت: 16372 / S
- 24 فوریه 1984 (5 اسفند 1362)
نامه مورخ 23 فوریه 1984 نمایندگی جمهوری اسلامی ایران خطاب به دبیر کل
احتراما توجه جناب‌عالی را به اطلاعیه پیوست وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران جلب می‌نمایم.
سعید رجائی خراسانی - نماینده دائمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل
پیوست
اطلاعیه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران مورخ 22 فوریه 1984
دولت جمهوری اسلامی ایران اکنون مطلع شده که رژیم جنایتکار عراق جهت انحراف افکار عمومی از جنایات حملات موشکی و بمباران هوایی خود علیه غیرنظامیان بی‌گناه و مناطق غیرنظامی جمهوری اسلامی ایران، به تبلیغات دروغین و ساختگی علیه ایران دست زده و در اطلاعیه‌های نظامی مورخ 21 فوریه 1984) پیوست سند 16369 / S) به دروغ جمهوری اسلامی ایران را به بمباران شهر شعیبیه عراق متهم کرده است.

[ صفحه 68]

همچنین رژیم عراق اعلام کرده است که به تلافی عملیات‌های مهم اخیر نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، به حمله علیه شهرها و تأسیسات غیرنظامی جمهوری اسلامی ایران متوسل خواهد شد، در حالی که ایران ادعاهای بی‌اساس عراق درباره بمباران مناطق غیرنظامی شهر شعیبیه را رد کرده و دولت جمهوری اسلامی ایران آن را توطئه‌ی جدید استکبار جهانی و رژیم وابسته جنایتکار عراق، علیه غیرنظامیان بی‌گناه و مناطق مسکونی جمهوری اسلامی ایران تلقی می‌نماید.
در پایان دولت جمهوری اسلامی ایران هشدار می‌دهد که این قبیل اقدامات وحشیانه را تحمل نخواهد کرد و در چارچوب قوانین اسلامی به اقدام متقابل دست خواهد زد.

سند شماره 190

- شماره سند شورای امنیت: 16374 / S
- 27 فوریه 1984 (8 اسفند 1362)
نامه مورخ 27 فوریه 1984 نمایندگی دائمی عراق در سازمان ملل خطاب به دبیر کل
بنا به اطلاع دولت متبوعم و بازگشت به نامه 23 فوریه 1984 خود (16370 / S)، احتراما توجه جناب‌عالی و مجامع بین‌المللی را به این حقیقت جلب می‌نمایم که رژیم ایران هنوز در بمباران اهداف غیرنظامی شهرها و روستاهای عراق اصرار می‌ورزد که در تاریخ 24 فوریه 1984 اطلاعیه نظامی رسمی عراق در این باره به شرح ذیل می‌باشد:
در ساعت: 30: 11 قبل از ظهر امروز دو هواپیمای دشمن به مناطق مسکونی از توابع بخش سعدیه در استان اربیل حمله کردند و پدافند ما به سوی آنها آتش گشود که مجبور به فرار شدند. در این حمله‌ی دشمن یک خانه مسکونی منهدم و به تعدادی از خودروها و تأسیسات غیرنظامی خسارت وارد شد.
چهار هواپیمای دشمن نیز تلاش کردند به مناطق مسکونی Majar , Azir , qaiatsalih در استان میسان حمله نمودند که با پدافند هوایی و تعقیب هواپیماهای جنگی ما، حمله آنها دفع شد و ناگزیر به فرار شدند.
رژیم ایران به گلوله باران شهرهای بصره، مندلی، خانقین، شعیبیه، زرباطیه و حلبچه با آتش توپخانه سنگین ادامه داده است. در شهر بصره در نتیجه بمباران دشمن 7 غیر نظامی کشته و 37 نفر نیز مجروح شدند، 6 واحد مسکونی تخریب گردید و به 6 اتومبیل غیرنظامی و یک هتل غیرنظامی و یک دبیرستان خسارت وارد شد. این بمباران همچنین تخریب 5 واحد مسکونی را باعث شده و نیز یک خودروی غیرنظامی در مندلی آسیب دید و

[ صفحه 69]

نیز سه خانه مسکونی در خانقین تخریب و 1 خانه منهدم شد و به یک خودرو غیرنظامی در شعیبیه خسارت وارد گردید و نیز در حلبچه یک غیرنظامی کشته و تعدادی نیز مجروح شدند.
در 25 فوریه 1984 مقامات نظامی رسمی عراق اطلاعیه ذیل را صادر کردند:
در ساعت 6:42 قبل از ظهر امروز سه هواپیمای جنگنده، متعلق به ارتش ایران به مناطق مسکونی ناحیه مقدادیه و ابوسیده و نیز نواحی مسعودیه در استان دیاله حمله نمودند. به علاوه در ساعت 7:45 امروز قبل از ظهر هواپیمای جنگنده دیگری نیز به شهر عقره در استان نینوا حمله کرد و مناطق مسکونی شهری آن را هدف‌گیری نمود. پدافند هوایی ما به سوی هواپیمای دشمن آتش گشودند و آنها مجبور به فرار شدند. این حمله وحشیانه دشمن باعث خساراتی به مناطق مسکونی شد و خساراتی به اموال و تأسیسات غیرنظامی به شرح ذیل وارد ساخت:
الف - بخش مقدادیه: 7 کشته و 27 مجروح که از جمله آنها 10 کودک بودند و 7 واحد مسکونی تخریب گشت.
ب - بخش ابوسیده: 7 کشته و 9 مجروح و خسارت به 14 واحد مسکونی و 4 خودروی غیرنظامی.
ج - نواحی سعدیه: مجروح شدن یک دختر بچه وخسارت به 26 واحد مسکونی.
د- شهر عقره: 3 کشته و 32 مجروح و خسارت به 4 واحد مسکونی، یک خودروی غیرنظامی و چند تن از غیرنظامیان.
در ساعت 7:55 امروز قبل از ظهر دو هواپیمای جنگی دشمن به روستاهای شهرستان دیرلوک در استان دهوک حمله کردند. این حمله باعث مرگ 2 غیرنظامی و مجروح شدن 9 نفر شد و به 15 واحد مسکونی خسارات وارد شد.
در ساعت 10:48 امروز قبل از ظهر هواپیماهای دشمن ایرانی به منطقه مسکونی علی غربی، علی شرقی و قلعه صالح در استان میسان حمله نمودند. پدافند و سیستم دفاعی ضد هوایی ما اینها را ردیابی کرده و یکی از آنها را هدف قرار داده که در خاک ایران سقوط کرد و شعله آتش و دود به هوا برخاست. این حمله دشمن باعث مرگ 3 غیرنظامی و مجروح شدن 30 نفر دیگر از جمله تعدادی زن و کودک شد. همچنین به دو خانه مسکونی و سه واحد تجاری در علی غربی خسارت وارد شد و 10 غیرنظامی نیز مجروح شدند و به یک خودروی غیرنظامی در علی شرقی خسارت وارد شد. این حمله همچنین باعث مرگ 2 غیرنظامی و مجروح شدن 5 نفر دیگر در قلعه صالح گردید.
فرماندهی نظامی عراق در مورخ 26 فوریه 1984 اطلاعیه‌ای به شرح زیر صادر کرد:
امروز صبح تعدادی از هواپیماهای دشمن به تعدادی از شهرها و تأسیسات غیرنظامی به شرح ذیل حمله نمودند:

[ صفحه 70]

در ساعت 40: 7 قبل از ظهر به منطقه مسکونی شهر مقدادیه و شهرک‌های ابوسیده و سعدیه حمله کردند.
در ساعت 45: 7 قبل از ظهر به منطقه مسکونی شهر عقره حمله کردند.
در ساعت 55: 7 قبل از ظهر به روستاهای شهرستان دیرلوک در استان دهوک حمله نمودند.
در ساعت 48: 10 قبل از ظهر به مناطق مسکونی شهرهای علی غربی، علی شرقی و قلعه صالح حمله صورت گرفت. هواپیماهای دشمن با سیستم پدافند هوایی رهیابی شدند و یکی از آنها در خاک ایران سقوط کرد که شعله‌های آتش به هوا برخاست.
هواپیماهای دشمن باعث مرگ تعدادی از شهروندان غیرنظامی و مجروح شدن تعداد دیگری شدند که در میان آنها تعدادی زن و کودک به شرح ذیل به چشم می‌خورد:
مقدادیه: 9 کشته و 27 مجروح، تخریب 7 واحد مسکونی.
شهر ابوسیده: 7 کشته و 9 مجروح، خسارت به 14 واحد مسکونی و 4 خودرو.
سعدیه: 1 مجروح، خسارت به 26 واحد مسکونی.
شهر عقره: 5 کشته و 34 مجروح، انهدام 6 واحد مسکونی، خسارت به 19 خانه مسکونی.
علی شرقی: 3 کشته و 30 مجروح و خسارت به 2 واحد مسکونی و 3 واحد تجاری.
علی غربی: 10 مجروح و خسارت به یک خودرو غیرنظامی.
قلعه صالح: 2 کشته و 5 مجروح.
رژیم ایران همچنین امروز شهر بصره و شهرهای خانقین و مندلی را با توپخانه سنگین هدف قرار داد که در نتیجه بمباران وحشیانه دشمن 3 نفر غیرنظامی کشته و 9 نفر دیگر مجروح شدند. همچنین 2 واحد مسکونی در بصره تخریب شد و در شهر مندلی 2 نفر مجروح شدند، 7 خانه مسکونی تخریب و به یک خودروی غیرنظامی خسارت وارد شد.
در شهر خانقین 5 نفر مجروح شدند و 5 خانه مسکونی تخریب و به یک دبیرستان و یک خودروی غیرنظامی و به برخی از تأسیسات و مزارع خسارت وارد شد.
در این فرصت مایلم درخواست دولت متبوعم را که طی نامه شماره 21 فوریه 1984 (16361 / S) وزیر امور خارجه جمهوری عراق ارسال شد تکرار نمایم و جناب‌عالی می‌بایست گام‌های جدی جهت گسترش مکانیسم نظارتی مؤثر بین‌المللی برداشته که به موجب آن از طرف جامعه بین‌المللی اطمینان داده شود که علیه شهرها و روستاها و مناطق غیرنظامی حمله‌ای صورت نخواهد گرفت و سازمان ملل مجمعی است که قادر است این مکانیسم‌ها را گسترش دهد.
قصور در این مهم رژیم ایران را ترغیب خواهد کرد که به سیاست تجاوزگرانه و گلوله باران[...]شهرها و روستاها و مناطق غیرنظامی عراق ادامه دهد.
ریاض م. س. القیسی - نماینده دائمی جمهوری عراق در سازمان ملل

[ صفحه 71]


سند شماره 191

- شماره سند شورای امنیت: 16375 / S
- 29 فوریه 1984 (10 اسفند 1362)
نامه مورخ 28 فوریه 1984 نمایندگی دائمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل خطاب به دبیر کل
بنا به اطلاع دولت متبوعم، مایلم به اطلاع شما برسانم که یک بار دیگر دولت عراق جنایات وحشتناکی علیه غیرنظامیان مرتکب شده و با موشک‌های جدید به مناطق مسکونی خرم آباد و بروجرد در استان لرستان حمله نمود.
این حملات در خرم آباد در ساعت 1:06 به وقت محلی در روز جمعه مورخ 24 فوریه و نیز به شهر بروجرد در ساعت 13:06 شروع شد.
براساس آخرین آمارها، تعداد تلفات در خرم آباد و بروجرد بالغ بر 78 شهید و 841 مجروح می‌باشد و 141 خانه و 484 مغازه از بین رفته و یا خسارت دیده است.
همچنین درساعت 17:00 به وقت محلی در روز جمعه، هواپیماهای متجاوز عراقی شهر کردنشین مهاباد در استان آذربایجان غربی را مورد تجاوز قرار دادند که در این حمله 17 نفر شهید و 100 نفر مجروح شدند. ده‌ها خانه و مغازه نیز تخریب شد.
لازم به ذکر نیست، جامعه بین‌المللی چشمان خود را نسبت به کلیه بی‌رحمی‌های جنایتکارانه و اقدامات وحشیانه عراق در کشتار دسته جمعی غیرنظامیان بی‌گناه، بسته است.
دولت جمهوری اسلامی ایران راه دیگری خارج از اصول اسلامی انتخاب نخواهد کرد. جامعه بین‌المللی در هر حال بنا به وظیفه‌اش به ویژه در برابر این جنایات عراق مسئول است.
سعید رجائی خراسانی - سفیر نمایندگی دائمی جمهوری اسلامی ایران

سند شماره 192

- شماره سند شورای امنیت: 16378 / S
- 1 مارس 1984 (11 اسفند 1362)
نامه مورخ 29 فوریه 1984 نمایندگی دائمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل خطاب به دبیر کل
بازگشت به نامه مورخ 28 فوریه 1984 خود (سند 16375 / S)، بنا به اطلاع دولت متبوعم

[ صفحه 72]

به اطلاع می‌رسانم که رژیم عراق یک بار دیگر به استفاده از بمب‌های شیمیایی علیه جمهوری اسلامی ایران متوسل شده است.
اطلاعات در این باره به کمیته بین‌المللی صلیب سرخ ارائه شد و امیدوارم که حقایق به اثبات رسیده و گزارش تهیه شود.
سعید رجائی خراسانی - سفیر نمایندگی دائمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل

سند شماره 193

- شماره سند شورای امنیت: 16380 / S
- 1 مارس 1984 (11 اسفند 1362)
نامه مورخ 29 فوریه 1984 نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل خطاب به دبیر کل
بنا به اطلاع دولت متبوعم به اطلاع می‌رسانم که در ساعت اولیه سه‌شنبه 28 فوریه 1984، رژیم بعثی عراق جنایت دیگری را علیه مردم مرتکب شد و منطقه وسیعی را در جنگ تحمیلی 41 ماهه خود در خاک کشور جمهوری اسلامی ایران بمباران شیمیایی نمود. ارتش عراق منطقه عملیاتی خیبر را بمباران شیمیایی نمود که بر اثر آن بیش از 700 رزمنده ایرانی دچار سوختگی‌های صورت، تهوع شدید، تاول و آبریزش از چشم، سرگیجه، از دست دادن تعادل و سرفه‌های شدید شده‌اند.
طبق اظهارات مجروحین در اثر انفجارات ناشی از بمب‌ها، گازهای زرد رنگی متصاعد شد و سریعا در منطقه پخش گردید که سربازان تا شعاع یک کیلومتری تحت تأثیر قرار گرفته و دچار سوختگی‌های پوستی شده‌اند.
پزشکانی که در منطقه حضور داشتند تصدیق کردند که علائم شیمیایی به وضوح نشان دهنده آن است که از گاز نیتروژن و خردل استفاده شده است. متخصصان عقیده دارند که عراقی‌ها به احتمال زیاد از گازهای شیمیایی سمی همانند کلرید، آرسنیک و ترکیبات فسوژن نیز استفاده کرده‌اند.
استفاده اخیر عراق از بمب‌های شیمیایی طی دو روز گذشته در منطقه هویزه در حدود 400 نفر تلفات بر جای گذاشته است. در حالی که مسئولیت نخست این قبیل جنایات غیرانسانی، مستقیما متوجه رژیم درمانده عراق می‌باشد، اهمال سازمان ملل نیز باعث شده که حکام عراق تشویق شوند به این قبیل وحشی‌گری‌های خود ادامه دهند.
سعید رجائی خراسانی - نماینده دائمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل

[ صفحه 73]


سند شماره 194

- شماره سند شورای امنیت: 16381 / S
- 1 مارس 1984 (11 اسفند 1362)
نامه مورخ 29 فوریه 1984 نمایندگی جمهوری اسلامی ایران خطاب به دبیر کل
احتراما به پیوست متن پیام آقای علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران را ارسال می‌دارم.
سعید رجائی خراسانی - نماینده دائمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل
پیام وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران خطاب به دبیر کل
همان طور که جناب‌عالی مطلعید، ایالات متحده، حضور نیروی دریایی خود را در خلیج فارس و دریای عمان گسترش داده و برخی اوقات در حرکت نیروی هوایی و ناوگان دریایی ایران در آب‌های سرزمینی جمهوری اسلامی ایران دخالت کرده است. در 22 ژانویه 1984 مرکز اطلاعات پرواز اداره هوانوردی فدرال ایالات متحده، اطلاعیه ویژه‌ای با کد"KCNFYN"صادر کرد و درخواست کرد هواپیماهایی که بر فراز دریای عرب در ارتفاع 20 درجه شمالی به پرواز درآمده‌اند با کشتی‌های دریایی ایالات متحده با فرکانس داده شده تماس بگیرند، در غیر این صورت با خطر جدی مواجه خواهند شد. این اطلاعیه نقض آشکار اصول اساسی کنوانسیون شیکاگو درباره هوانوردی غیرنظامی بین‌المللی و نیز سایر کنوانسیون‌های حقوق دریاها است. ادعای این اطلاعیه مبنی بر حاکمیت در بخش نامشخص از آب‌های آزاد در خلیج فارس، دریای عمان و دریای عرب، هیچ پایه و اساس قانونی نداشته و از نظر حقوقی اعتبار ندارد.
این اطلاعیه می‌تواند به عنوان نقض حاکمیت کشورهای ساحلی خلیج فارس و دریای عمان مورد ملاحظه قرار گیرد. جمهوری اسلامی ایران آن را به عنوان تهدیدی برای صلح و امنیت حریم فضایی و دریایی منطقه قلمداد کرده و با توجه به شرایط ویژه منطقه، در انجام تعهدات خود درباره امنیت و حراست از منافع ملی خویش در محدوده‌ی آب‌های سرزمینی‌اش، تأکید می‌نماید.
علی اکبر ولایتی - وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران

[ صفحه 74]


سند شماره 195

- شماره سند شورای امنیت: 16384 / S
- 5 مارس 1984 (15 اسفند 1362)
نامه مورخ 2 مارس 1984 نمایندگی دائمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل خطاب به دبیر کل
بنا به درخواست دولت متبوعم، احتراما توجه شما را به نکات ذیل جلب می‌نمایم.
همان طور که مطلعید در روزهای اخیر، رژیم بعثی صهیونیستی عراق به بهانه‌های واهی مختلف به حملات موشکی و بمباران هوایی وحشیانه خود علیه غیرنظامیان بی‌گناه و مناطق مسکونی ایران ادامه داده و از سلاح‌های شیمیایی نیز استفاده نموده است
از 25 فوریه 1984 تاکنون به طور مکرر حملات بسیاری به شهرهای بانه، ایلام، خرم آباد، پلدختر، کوهدشت، اسلام آباد، گیلان غرب، بروجرد، سقز، هویزه، بستان، مهاباد و باختران نموده که این حملات 246 نفر شهید و 1507 نفر مجروح و انهدام تعداد زیادی از واحدهای مسکونی و مغازه‌ها و بی‌خانمان شدن هزاران نفر از مردم را به همراه داشته است.
دولت جمهوری اسلامی ایران بر خود لازم می‌داند یک بار دیگر به جامعه بین‌المللی متذکر شود که قساوت سازمان ملل در قصور آشکار نسبت به مسئولیت‌های قانونی خویش، حکام عراق را در ارتکاب جنایاتش ترغیب می‌نماید.
ملت و دولت جمهوری اسلامی ایران، خصوصا شورای امنیت سازمان ملل را مسئول کشتار و تخریب دو کشور مسلمان ایران و عراق می‌داند.
سعید رجائی خراسانی - سفیر نمایندگی دائمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل

سند شماره 196

- شماره سند شورای امنیت: 16387 / S
- 5 مارس 1984 (15 اسفند 1362)
نامه مورخ 5 مارس 1984 نمایندگی دائمی عراق در سازمان ملل خطاب به دبیر کل
بنا به اطلاع دولت متبوعم و بازگشت به دو نامه نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل خطاب به جناب‌عالی (اسناد 16378 / S و 16375 / S)، احتراما موارد ذیل را به اطلاع شما می‌رسانم.

[ صفحه 75]

در ابتدا نکته مهمی که می‌بایست توجه شما به آن جلب شود این است که در تاریخ مذکور دو نامه ایران حاکی از این بود که نیروهای این رژیم حمله وسیعی را علیه عراق در چند محور آغاز کردند و نمایندگان آن رژیم در سطوح مختلف به بیان اهداف خود در اشغال خاک عراق و سرنگونی رژیم و دولت مردمی عراق پرداخته‌اند. همه می‌دانند که نمایندگی دائمی ایران کاملا از این حقایق آگاه بوده و با انتشار این مطالب ضمن اعتراف به اهداف وقیحانه رژیم خود، آن را بیش از پیش بر همگان آشکار ساخت.
نکته دیگری که می‌بایست مورد توجه واقع شود این حقیقت است که نمایندگی دائمی ایران همان طور که در دو نامه مذکور ملاحظه شد، همانند نامه‌های قبلی خود به سازمان ملل توهین‌های صریح و روشن نموده و به این روش خود پایان نداده است. در این باره نمایندگی دائمی ایران بی‌اطلاع نیست و بر همگان آشکار است که دولتش تلاش‌های جناب‌عالی را در اعزام هیئتی به دو کشور متوقف ساخته و وقیحانه از پذیرش هر شخص معقول و مطلع خودداری می‌ورزد در حالی که در ابتدا وانمود ساخته بود که اعزام هیئت را پذیرفته است.
مایلم از فرصت استفاده نمایم همان طور که در نامه‌های قبلی به اطلاع شما رساندم رژیم ایران به گلوله باران اهداف غیرنظامی در عراق ادامه می‌دهد، در عین حال منکر چنین اقدامی است. به ویژه آنکه در نامه‌ای که به عنوان سند 16370 / S منتشر شد، اینجانب درباره حوادث اخیر توضیح دادم که به وضوح نشان دهنده آن است که به اظهارات مقامات رژیم ایران هیچ اطمینانی نمی‌توان داشت که به حملات خود علیه اهداف غیرنظامی عراق ادامه ندهد.
در اطلاعیه نظامی رسمی عراق مورخ 27 فوریه 1984 اعلام گردید:
دیشب و امروز، رژیم ایران شهر بصره و شهرهای خانقین، مندلی، شعیبیه و زرباطیه و اطراف این شهرها را با توپخانه سنگین گلوله باران کرده است. در این گلوله باران وحشیانه دشمن، در بصره دو نفر غیرنظامی کشته و دو نفر مجروح شدند. در شهر خانقین نیز یک خانه تخریب و به چهار خانه دیگر خسارت وارد شد. همچنین چهار خانه در مندلی خسارت دیده و به شش خانه و سه خودروی غیرنظامی در شعیبیه و تأسیسات غیرنظامی و اموال مردم در زرباطیه خسارت وارد گشت.
اطلاعیه نظامی رسمی عراق مورخ 20 فوریه 1984 بیانگر آن است که:
دیشب و امروز رژیم ایران شهر بصره و شهرهای خانقین، حلبچه و زرباطیه را با آتش توپخانه سنگین هدف قرار داده است که بر اثر این گلوله باران وحشیانه دشمن شش غیرنظامی مجروح و سه خانه در بصره تخریب شده است. همچنین در حلبچه یک زن کشته، پنج خانه تخریب و در خانقین نیز یک مدرسه آسیب دیده و به تعدادی از تأسیسات غیرنظامی در زرباطیه خسارت وارد شده است.

[ صفحه 76]

در اطلاعیه نظامی رسمی مورخ 29 فوریه 1984 آمده است:
دیشب و امروز رژیم ایران شهر بصره و شهرهای خانقین، مندلی، شعیبیه و دربندیخان را با آتش توپخانه سنگین هدف قرار داد. در این گلوله باران وحشیانه در بصره 3 نفر کشته، 2 خانه مسکونی تخریب شد و تعدادی خانه و یک خودروی غیرنظامی خسارت دید. در خانقین یک نفر کشته، یک دختر بچه مجروح و سه خانه مسکونی تخریب شد و نیز شش خانه خسارت دیده و یک مدرسه ابتدایی نیز تخریب شد. در شهر دربندیخان نیز یک خانه و یک مدرسه تخریب شد.
در اطلاعیه نظامی رسمی عراق مورخ 1 مارس 1984 آمده است:
دیشب و امروز در شهرهای بصره، خانقین و مندلی بر اثر آتش توپخانه 5 غیرنظامی کشته و 7 نفر مجروح شدند. دراین بمباران 26 خانه مسکونی، یک مدرسه و شش خودروی غیرنظامیان از بین رفت.
در اطلاعیه رسمی نظامی عراق مورخ 2 مارس 1984 آمده است:
دیشب و امروز رژیم ایران شهر بصره و شهرستان‌های خانقین، شعیبیه، سید صادق و شانه‌دری را با آتش توپخانه سنگین هدف قرار داد. در این گلوله باران وحشیانه در بصره 4 نفر مجروح شده و به 2 خانه خسارت وارد گشت. در خانقین نیز دو نفر مجروح، چهار خانه تخریب و به چهار خانه نیز خسارت وارد شد، دو مدرسه ابتدایی و یک خودروی غیرنظامی نیز آسیب دید. همچنین به تأسیسات و اموال مختلف غیرنظامی نیز در شهرهای شعیبیه، سید صادق، و شانه‌دری خسارت وارد شد.
در اطلاعیه نظامی رسمی عراق مورخ 4 مارس 1984 آمده است:
دیشب و امروز رژیم ایران شهر بصره را گلوله باران کرد و شهرستان‌های خانقین، شانه‌دری و زرباطیه و اطراف این شهرها را با توپخانه سنگین هدف گلوله قرار داد. در این گلوله باران‌ها در بصره یک غیرنظامی کشته و سه نفر دیگر مجروح شده و در خانقین تعدادی خانه تخریب شد و 5 خانه در شعیبیه از بین رفت و در زرباطیه نیز به اموال غیرنظامیان خسارت وارد شد.
در اطلاعیه نظامی رسمی عراق در مورخ 5 مارس آمده است:
دیشب و امروز رژیم ایران شهر بصره و شهرستان‌های مندلی، خانقین و حومه این شهرها را با توپخانه سنگین هدف قرار داد. در این گلوله باران‌های وحشیانه در بصره 4 غیرنظامی کشته و چهار خودرو خسارت دید. در شهر خانقین نیز یک غیرنظامی مجروح و یک خانه تخریب و تعدادی نیز خسارت دید.
در ضمن وقتی که به دو نامه پیشین ایران نظر افکنیم یک بار دیگر به[...]که از روش‌های مورد استفاده رهبران ایران است، پی می‌بریم. شما و جامعه بین‌المللی می‌باید

[ صفحه 77]

کاملا به ضرورت پیشنهاد دولت متبوعم که طی نامه وزیر امور خارجه عراق (16361 / S) خطاب به جناب‌عالی ارسال شد، آگاهی یابید و با توجه به این نیاز با گسترش مکانیزم مؤثر، نظارت بین‌المللی را تضمین نموده تا جامعه بین‌المللی را قادر سازد که ضمانت دهند شهرها، روستاها و غیرنظامیان در دو کشور مورد هدف واقع نمی‌شوند.
ریاض م. س. القیسی - نمایندگی دائمی جمهوری عراق در سازمان ملل

سند شماره 197

- شماره سند شورای امنیت: 16388 / S
- 5 مارس 1984 (15 اسفند 1362)
نامه مورخ 5 مارس 1984 نمایندگی دائمی عراق در سازمان ملل خطاب به دبیر کل
بنا به اطلاع دولت متبوعم، احتراما عطف به نامه نمایندگی جمهوری اسلامی ایران (سند 16380 / S) به اطلاع می‌رسانم قبلا موضع دولت خویش را درباره ادعاهای دروغین ایران در نامه مورخ 29 نوامبر 1983(A / 138/ 650 - S/ 16193) خود روشن نموده و مواضع دولت متبوعم تاکنون هیچ گونه تغییری نکرده است.
باید متذکر شد که نامه ایران که درباره به اصطلاح «منطقه عملیاتی خیبر» و در گزارش‌های خبری شماره 385 مورخ 27 فوریه 1984 توسط بخش مطبوعات هیئت نمایندگی دائمی جمهوری اسلامی ایران منتشر شد، شامل نکاتی است که توجه شما را به آن جلب می‌نمایم:
«نیروهای اسلام تهاجم وسیع جدیدی را علیه بخش جنوبی منطقه نبرد در ساعت 21 مورخ 22 فوریه آغاز کردند. این تهاجم گسترده جدید جمهوری اسلامی ایران با نام «خیبر» شروع شد. نیروهای اسلام، در این تهاجم جدید ده کیلومتر از خاک عراق را آزاد و چندین تپه استراتژیک را به کنترل خود درآورده و 26 روستا داخل خاک عراق را نیز آزاد ساختند که برای نخستین بار در طی جنگ تحمیلی 41 ماهه عراق ایران است که سربازان مسلمان ایرانی موفق شدند 40 کیلومتر در داخل خاک عراق نفوذ نمایند.»
مایلم توجه جناب‌عالی و کشورهای عضو سازمان ملل را به این اعتراف جدید ایران جلب نمایم تا نتایج مناسبی از این تجاوز نظامی علیه عراق حاصل گردد. تردید ندارم هر چند که از سرنوشت اسفناک نیروهای ایران در تجاوزات آنها از طریق مطبوعات مطلع شده‌اید و افکار عمومی جهان نسبت به این مهم روشن شده، اما مقامات رژیم حاکم تهران به فریب، نیرنگ و[...]خویش متوسل شده تا افکار عمومی جهان را از جنایاتی که از آغاز تجاوز

[ صفحه 78]

نظامی خود مرتکب شده‌اند و در مقیاس وسیع به مرزهای بین‌المللی عراق حمله نموده، منحرف سازند و شکست‌های طرح‌های شیطانی خود علیه عراق را مخفی نگه دارند. این سرنوشتی است که در انتظار کلیه اقدامات تجاوزگرانه ایران در آینده خواهد بود.
ریاض. م. س. القیسی - نماینده دائمی جمهوری عراق در سازمان ملل

سند شماره 198

- شماره سند شورای امنیت: 16389 / S
- 6 مارس 1984 (16 اسفند 1362)
نامه مورخ 2 مارس 1984 نمایندگی دائمی فرانسه در سازمان ملل خطاب به دبیر کل
از طرف ده دولت عضو اتحادیه اقتصادی اروپا که اخیرا فرانسه ریاست آن را عهده‌دار شده است، احتراما به پیوست متن اعلامیه مصوب 28 فوریه 1984 اجلاس وزیران این اتحادیه در مورد همکاری سیاسی اروپا ارسال می‌گردد.
Luc de la Barre de Nanteuil - نمایندگی دائمی فرانسه در سازمان ملل
پیوست
اعلامیه ریاست جامعه اقتصادی اروپا مورخ 28 فوریه 1984 در اجلاس وزیران در مورد همکاری سیاسی اروپا
مناقشه میان ایران و عراق
ده کشور عضو، تأسف عمیق خود را از گسترش اخیر مناقشه میان ایران و عراق که با نبرد سنگین در جبهه و از سرگیری حملات با استفاده از راکت، گلوله توپ و بمب علیه اهداف غیرنظامی صورت گرفته، ابراز داشتند. این وضعیت خطرناک به تشدید جنگ و ایجاد بحران خطرناک در منطقه منجر می‌شود.
بنابراین ده کشور از طرفین می‌خواهند به قطعنامه‌های شورای امنیت در این باره پاسخ مثبت دهند و از کلیه اقداماتی که می‌تواند به تشدید مخاصمات و به خطر افتادن آزادی دریانوردی در خلیج (فارس) منجر شود، اجتناب نمایند. اعضا مجددا بر درخواست خود جهت یافتن راه‌های حل و فصل صلح‌جویانه که مورد پذیرش شرافتمندانه طرفین باشد، تأکید کردند. همچنین از دبیر کل سازمان ملل درخواست کردند که مجددا به تلاش‌های خود جهت یافتن راه حل صلح‌آمیز، عادلانه و پایدار در این مناقشه ادامه دهد. آنها همچنین اعلام آمادگی نمودند که فعالانه با ابزارهای در دسترس خویش جهت حل و فصل مناقشه همکاری نمایند.

[ صفحه 79]

در ضمن، ده عضو اتحادیه از طرفین درگیر درخواست کردند که با دقت قوانین و کنوانسیون‌های بین‌المللی درباره محافظت از مردم غیرنظامی و رفتار با اسیران جنگ را رعایت نمایند. همچنین پشتیبانی خود را از تلاش‌های کمیته بین‌المللی صلیب سرخ جهت کاهش خسارات سنگینی که جنگ برای طرفین به ارمغان آورده است، اعلام نمودند.

سند شماره 199

- شماره سند شورای امنیت: 16397 / S
- 8 مارس 1984 (18 اسفند 1362)
نامه مورخ 2 مارس 1984 نمایندگی دائمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل خطاب به دبیر کل
همان که جناب‌عالی در فواصل مختلف به خوبی اطلاع یافته‌اید و دولت متبوعم نیز مکررا این سازمان بین‌المللی را از جنایات جنگی مختلف متجاوزان عراقی علیه غیرنظامیان و پرسنل نظامی ایران، مطلع ساخته است و همچنین درخواست‌های بسیاری نیز از جناب‌عالی نموده‌ایم که درباره نقض مکرر حقوق بین‌المللی بشردوستانه از سوی عراق به ویژه درباره ممنوعیت بین‌المللی استفاده از سلاح‌های شیمیایی که عراق به کارگیری کرده، تحقیق نمایید، ولی متأسفانه این سازمان بین‌المللی تاکنون هیچ اقدام مثبتی صورت نداده و بی‌تفاوتی تأسف‌بار و غیر مسئولانه و تاکتیک‌های تأخیری این سازمان بین‌المللی نه تنها باعث از بین رفتن مدارک و اسناد موجود در مورد کاربرد رذیلانه سلاح‌های شیمیایی شده، بلکه باعث گردیده که دشمن جنایتکار بر وحشی‌گری خود بیفزاید و نهایتا به سایر سلاح‌های ممنوعه متوسل شود و در حد وسیعی از آنها استفاده نماید، تا آنجایی که مطبوعات در سطوح بین‌المللی و نیز بسیاری از منابع مستقل از جمله منابع بیمارستان‌ها، پزشکان، دولت‌ها و کمیته بین‌المللی صلیب سرخ نیز به ارتکاب این قبیل اقدامات جنایتکارانه از سوی عراق، صحه گذاشتند.
در واکنش به این تأیید جهانی و جلوگیری از سرپوش گذاری بر این مدارک با توجه به قطعنامه 37 / 98D مجمع عمومی، بر شما به عنوان دبیر کل سازمان ملل فرض است که اقدام فوری اتخاذ نمایید و گزارشی را به این سازمان بین‌المللی ارائه دهید.
درباره حسن نیت، صداقت و نگرانی جناب‌عالی که همیشه ابراز نموده‌اید، دولت متبوعم صادقانه امیدوار است که تصمیمات به موقع شما در اسرع وقت باعث خواهد شد که این جنایتکاران نتوانند به سادگی از جنایات خود بگریزند.

[ صفحه 80]

بدیهی است که تعهدات دبیر کل سازمان ملل و نیز قطعنامه D37 / 98 حجت را تمام کرده و به دخالت سایر ارگان‌های سازمان ملل نیاز نمی‌باشد.
در پایان ضمن توجه به موقعیت حساس و ابعاد فاجعه‌آمیز این جنایات، بر ضرورت تحقیقات اولیه بدون هیچ درنگی تأکید می‌نماییم، در غیر این صورت با عدم موفقیت این سازمان بین‌المللی، قطعا پیامدهای ناگواری به دنبال خواهد بود.
سعید رجائی خراسانی - سفیر نمایندگی دائمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل

سند شماره 200

- شماره سند شورای امنیت: 16400 / S
- 9 مارس 1984 (19 اسفند 1362)
نامه مورخ 8 مارس 1984 نمایندگی دائمی عراق در سازمان ملل خطاب به دبیر کل
احتراما، متن نامه مورخ 28 فوریه 1984 آقای طارق عزیز وزیر امور خارجه جمهوری عراق را به پیوست ارسال می‌دارم.
ریاض م. س. القیسی - نمایندگی دائمی جمهوری عراق در سازمان ملل
پیوست
نامه مورخ 28 فوریه 1984 وزیر امور خارجه جمهوری عراق به دبیر کل
اجازه می‌خواهم نوار ضبط شده‌ی سخنان آقای علی خامنه‌ای رئیس رژیم ایران و رئیس شورای عالی دفاع را که در نماز جمعه مورخ 24 فوریه 1984 در دانشگاه تهران ایراد شده به پیوست برای شما ارسال دارم.
خاطرنشان می‌سازم که ترجمه متن فارسی یک عبارت از نطق آقای خامنه‌ای که با وضوح نشان دهنده نیات و موضع رژیم ایران جهت ادامه جنگ تجاوزگرانه‌اش علیه عراق می‌باشد، به شرح ذیل است.
«من توجه عموم را به این حقیقت جلب می‌نمایم که ما مصمم هستیم به عملیات در سایر محورهای جنگ طی مراحل بعدی ادامه دهیم. من مایلم توجه خواهران و برادران را به این نکته جلب نمایم که موضع ما به همین صورت باقی خواهد ماند.
در ارتباط با موضوع دو جزیره مجنون واقع در نیزارهای باتلاقی، به خاطر اینکه آنها دارای اهمیت استراتژیکی زیادی می‌باشند، فرماندهان ما نیز به آن توجه دارند. این به خاطر این است که این احتمال وجود دارد که کشور ما از طریق این جزایر مورد حمله قرار گیرد و نیز از نظر اقتصادی دارای منابع نفتی عظیم مهمی است که ذخائر آن بالغ بر هشت میلیارد بشکه می‌باشد

[ صفحه 81]

که می‌توان از 28 چاه، نفت استخراج کرد. با یک محاسبه اگر دویست هزار بشکه در هر روز استخراج شود این ذخایر می‌تواند برای 60 سال مورد بهره‌برداری واقع شود.»
عراق امیال جاه‌طلبی‌های رژیم ایران را در مورد خاک و منابع عراق مکررا خاطر نشان ساخته، به طوری که یکی از دلایل مهم جنگ بود که ایران علیه عراق طی چهار سال گذشته آن را آغاز کرده است. اظهارات آقای خامنه‌ای که به آن اشاره شد، دلیل آشکاری بر این جاه‌طلبی‌هاست. بنا به وظیفه‌ام آن را مورد ملاحظه قرار داده و از شما با توجه به مفاد نطق آقای خامنه‌ای اعاده حق نموده و شما را از ماهیت واقعی رژیم فعلی تهران و نیز دلایل پافشاری‌اش به ادامه جنگ خود علیه عراق و همچنین تلاش‌های مأیوسانه این رژیم جهت عبور از مرزهای بین‌المللی و اشغال خاک عراق آگاه می‌سازم.
طارق عزیز - وزیر امور خارجه جمهوری عراق

سند شماره 201

- شماره سند شورای امنیت: 16403 / S
- 9 مارس 1984 (19 اسفند 1362)
نامه مورخ 9 مارس 1984 نمایندگی دائمی عراق در سازمان ملل خطاب به دبیر کل
بنا به اطلاع دولت متبوعم احتراما قسمت‌هایی از نامه آقای طارق عزیز وزیر امور خارجه جمهوری عراق خطاب به جناب‌عالی را ارسال می‌نمایم:
نامه 18 فوریه 1984 (16354 / S) وزیر امور خارجه عراق، مجددا پیشنهاد عراق در مورد اعزام هیئت جهت تحقیق درباره رفتار با اسیران جنگ در دو کشور ایران و عراق را مطرح ساخته است.
در نامه مورخ 23 فوریه 1984(سند 16362 / S) وزیر امور خارجه کشورمان به شما اطلاع داد که حمله نظامی به مقیاس وسیع توسط نیروهای رژیم ایران علیه عراق در شب 22 تا 23 فوریه 1984 به منظور نفوذ به مرزهای بین‌المللی و اشغال شهرها و روستاهای عراق آغاز شده است.
در نامه مورخ 28 فوریه 1984 (16400 / S) وزیر امور خارجه کشور متبوعم، اظهارات آقای علی خامنه‌ای رئیس رژیم ایران و نیز رئیس شورای عالی دفاع این کشور را درباره اشغال خاک عراق و پافشاری جهت ادامه جنگ تجاوزکارانه علیه عراق، جهت تکمیل جاه‌طلبی‌های توسعه‌طلبانه رژیم ایران در مورد خاک عراق و منابع طبیعی این کشور که بر روی نوار ضبط شده بود برای شما ارسال نمود.
برای جناب‌عالی و سایر کشورهای عضو سازمان ملل که عراق نیز یکی از اعضای این سازمان می‌باشد پوشیده نیست که عراق به تمام قطعنامه‌های مصوب شورای امنیت درباره

[ صفحه 82]

مناقشه ایران و عراق و قطعنامه مجمع عمومی شماره 3 / 37 مورخ 22 اکتبر 1982 در همین باره، پاسخ مثبت داده و در فواصل مختلف آمادگی کامل خود را جهت حل و فصل منازعه با ابزارهای صلح‌جویانه مطابق با اصول منشور سازمان ملل، اعلام داشته است و این در حالی است که رژیم ایران بی‌درنگ کلیه قطعنامه‌ها و مفاد آن را رد کرده و بدون هیچ ابهام و به طور مکرر بر ادامه جنگ تجاوزگرانه علیه عراق برای تکمیل جاه‌طلبی‌های ارضی و اقتصادی خود اعلام موضع نموده و با گستاخی به سازمان ملل و نماینده‌های ویژه آن با نقض آشکار منشور سازمان ملل، توهین نموده است.
حتی با فرض اینکه اصول منشور سازمان ملل و مسئولیت مجموعه کشورهای عضو، هم‌سو با منافع ما نباشد، محورهای بشردوستانه و اقتدار سازمان بدون تردید، دارای ارزش جاودانی برای همه ما می‌باشد. سکوت مطلق در برخورد با حقایق مطروحه که برای جامعه بین‌المللی روشن شده نه تنها مذمت شدید ما را به دنبال خواهد داشت بلکه بدون شک این قبیل ملاحظات، قطعا به کارایی این سازمان جهانی در پیشبرد اهداف صلح‌جویانه، خدشه وارد خواهد ساخت. از سوی دیگر، عراق از هیچ کوششی در کلیه سطوح با کلیه ابزارهای در دسترس خود جهت دفاع از حقوق قانونی خود در مورد حاکمیت، استقلال، امنیت و رفاه مردم خود بدون دخالت هیچ گروهی، مضایقه ننموده و به دنبال ابزارهایی جهت برقراری صلحی عادلانه و شرافتمندانه می‌باشد. دولت متبوعم تنها صادقانه از شما درخواست می‌کند که به طور صریح موضع مشخص خود را درباره این واقعیت که رژیم ایران ادامه دهنده جنگ تجاوزگرانه آشکاری علیه عراق می‌باشد، ابراز نمایید. همچنین در مورد عدم پاسخ مثبت این رژیم در رابطه با تعهداتش در برابر منشور سازمان ملل و نیز رعایت قطعنامه‌های شورای امنیت و مجمع عمومی و همچنین نقض اموال حقوق بین‌المللی بشردوستانه در مورد رفتار با اسیران جنگ، اعلام موضع نمایید.
ریاض م. س. القیسی - نمایندگی دائمی جمهوری عراق در سازمان ملل

سند شماره 202

- شماره سند مجمع عمومی:796 / 38 / A
- شماره سند شورای امنیت: 16405 / S
- 12 مارس 1984 (22 اسفند 1362)
نامه مورخ 9 مارس 1984 نمایندگی دائمی مراکش در سازمان ملل خطاب به دبیر کل بنا به اطلاع دولت متبوعم، احتراما به پیوست متن درخواست شاه حسن پادشاه مراکش

[ صفحه 83]

و رئیس فعلی چهارمین کنفرانس اسلامی، از رهبران ایران و عراق و نیز کلیه رهبران صلح‌دوست و عدالت‌خواه و مردم جهان را ارسال می‌نمایم، وی خواستار تلاش‌های مشترک جهت خاتمه دادن سریع به جنگ خانمان‌سوز و مرگبار دو کشور مذکور، شده است.
مهدی مرانی زنتار - سفیر نمایندگی دائمی
پیوست
درخواست شاه حسن پادشاه مراکش و رئیس فعلی نشست چهارمین کنفرانس اسلامی
جنگ میان ایران و عراق شدت یافته است. هر روز حملات گسترده‌تر، تهدید کننده و مخرب می‌شود. تعهدات متوجه کلیه سرمایه‌های ایران و عراق است و حتی تمدن و فرهنگ دو کشور را نیز در برگرفته است.
با ملاحظه سراسر تاریخ این دو کشور، به عنوان گوهرهای گرانبهای اسلام و نفوذی که آن دو چه به صورت انفرادی یا جمعی داشته‌اند، نشان از برادری این دو کشور می‌باشد. اگر تدبیری اندیشیده نشود در صورت ادامه مناقشه، دو کشور به تلی از خاک تبدیل خواهند شد. این خطر جدی کلیه کشورهای همسایه را نیز تهدید می‌کند و حتی ممکن است به ماورای مرزهای آنها نیز کشیده شود.
جهان نمی‌تواند ناظر باقی بماند و این قلع و قمع انبوه که جان صدها هزار نفر از مردم بی‌گناه را در معرض خطر قرار داده است، نظاره کند. قدرتمندانه باید اقدام شود و به سلطه بی‌عقلی و دیوانگی پایان داده شود.
همچنین تلاش‌های بی‌شماری به ویژه به همت کمیته صلح اسلامی، قبلا با تلاش رئیس جمهور احمد سکوتوره انجام گرفت و در چهارمین کنفرانس اجلاس سران در کازابلانکا از وی به دلیل اقدامات شجاعانه‌ای که متقبل شده است تمجید و ستایش شد که این اقدامات باید ادامه یابد.
به دلیل تشدید جنگ ایران و عراق که روز به روز در حال افزایش است، چنین اقداماتی بسیار حیاتی است و بیش از گذشته ضرورت دارد.
به عنوان رئیس چهارمین اجلاس اسلامی، مایلم مصرانه از کلیه رهبران صلح دوست و عدالت‌خواه و کلیه مردم جهان درخواست نمایم که از این اقدامات حمایت نمایند.
بدین منظور از برادرم رئیس جمهور احمد سکوتوره رئیس کمیته صلح اسلامی درخواست می‌نمایم درخواست برادرانه مرا به رهبران تهران و بغداد ابلاغ کند و از آنان بخواهد به کلیه مخاصمات هرچه سریع‌تر پایان داده و گفت و گوها را در قالب کمیته صلح اسلامی آغاز نمایند.
مراکش، به عنوان میزبان اخیر اجلاس کنفرانس سران کشورهای اسلامی افتخار دارد که مقدم آنها را در خاکش گرامی بدارد.
حسن دوم، پادشاه مراکش - رئیس فعلی چهارمین اجلاس سران اسلامی

[ صفحه 84]


سند شماره 203

- شماره سند شورای امنیت: 16407 / S
- 12 مارس 1984 (22 اسفند 1362)
نامه مورخ 12 مارس 1984 نمایندگی عراق خطاب به دبیر کل
بنا به اطلاع دولت متبوعم، احتراما متن پاسخ دولت عراق در مورد گزارش کمیته بین‌المللی صلیب سرخ که تحت عنوان درخواست کمیته بین‌المللی صلیب سرخ درباره مجروحان مناقشه ایران - عراق منتشر شد، به پیوست ارسال می‌گردد.
ریاض القیسی - نمایندگی دائمی عراق در سازمان ملل
پیوست
متن نامه وزارت امور خارجه عراق خطاب به کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در بغداد
وزارت امور خارجه قدردانی خود را به دفتر کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در بغداد اعلام کرد و مایل است درباره گزارش منتشر شده توسط کمیته بین‌المللی صلیب سرخ تحت عنوان «درخواست کمیته بین‌المللی صلیب سرخ درباره مجروحان مناقشه ایران - عراق» توضیحاتی اراده دهد.
با بررسی این گزارش منتشر شده، این وزارت خانه مایل است مطالبی را در این باره بیان کند:
1 - در گزارش منتشره اعلام شده بود که «تیم پزشکی 160 رزمنده را مورد معاینه قرار داد»، استفاده از کلمه «رزمندگان» نیازمند آن است که اطمینان حاصل شود که آنها واقعا رزمنده هستند در حالی که چنین اطمینانی امکان‌پذیر نیست. در واقع چنین افرادی می‌تواند سایر قربانیان رژیم ایران را - از جمله مخالفین، سربازان اسیر عراقی یا سایر افرادی که در نقاط دیگر مجروح شده و در جبهه نبرد با عراق شرکت نداشتند - شامل گردد.
امکان ندارد بتوان به مدارک ارائه شده از جانب مقامات ایران و ادعاهای آنها اعتماد کرد. همان طور که روشن است آنها نه تنها در جعل اسناد مستند مهارت دارند بلکه در تحریف حقایق نیز استادند.
2 - در گزارش به «استفاده از مواد سمی در منطقه نبرد» اشاره شده که در اینجا نیز می‌توان سؤال کرد چگونه کمیته بین‌المللی صلیب سرخ مشخص ساخته که در منطقه نبرد از این قبیل مواد سمی استفاده شده و آیا کمیته بین‌المللی صلیب سرخ ملزم است به ادعاهای طرف ایرانی در رابطه با انتشار چنین خبری اعتماد کند.
3 - پذیرش درخواست مقامات ایران جهت معاینه این افراد توسط کمیته بین‌المللی صلیب سرخ تعجب‌آور است و شبهاتی را بر می‌انگیزد، زیرا که مقامات مورد نظر قبلا از

[ صفحه 85]

پذیرش کمیته بین‌المللی صلیب سرخ امتناع نموده و مانع انجام وظیفه آنها نسبت به اسیران ما مطابق با کنوانسیون ژنو شده‌اند و عواملی را بسیج کردند تا به نمایندگان کمیته بین‌المللی صلیب سرخ حمله نمایند. از همین رو مقامات کمیته بین‌المللی صلیب سرخ جهت تقاضای کنوانسیون بین‌المللی مربوطه نتوانستند وساطت کنند از آنجایی که درخواست کنوانسیون شامل یک مجموعه کامل و غیر قابل تجزیه می‌باشد و یک موضوع انتخابی بنا به میل خویش و منافع یک دولت نیست، این پذیرش توسط کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و این موضع انتخاب شده ایران با نامه و روح کنوانسیون 1949 ژنو مغایرت دارد. بنابراین، این وزارت خانه موضع کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و دیدگاه‌های آن را به عنوان یک موضع سیاسی و طرف‌دارانه می‌پندارد که با نقشی که کنوانسیون ژنو برای کمیته بین‌المللی صلیب سرخ تعیین کرده، کاملا متفاوت است.
عراق قبلا بر تعهدات خود به کنوانسیون‌های بین‌المللی به طور مکرر تأکید نموده و همیشه از موضع ثابت خود در سیاست خارجی‌اش پیروی کرده است، که از سیاست‌های عراق عدم استفاده از تسلیحات شیمیایی در مناقشه با ایران می‌باشد. برای اینکه در نزد افکار عمومی جهان حقیقت کاملا روشن شود، عراق آماده است با هر مقام یا سازمان بی‌طرفی جهت تحقیق در مورد این ادعاها همکاری نماید.
این وزارت خانه فرصت را غنیمت شمرده و ضمن یادآوری مسئولیت‌های مهم کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، درخواست می‌نماید که این یادداشت برای کلیه دولت‌های امضا کننده کنوانسیون 1949 ژنو ارسال گردد.

سند شماره 204

- شماره سند شورای امنیت: 16408 / S
- 12 مارس 1984 (22 اسفند 1362)
نامه مورخ 9 مارس 1984 نمایندگی دائمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل خطاب به دبیر کل
بنا به اطلاع دولت متبوعم توجه شما را به اخبار ناگوار حمله شیمیایی عراق به منطقه هورالهویزه که امروز صورت گرفت، جلب می‌نمایم.
این رژیم مجددا به سلاح‌های شیمیایی متوسل شده که هنوز اطلاعات بیشتری در مورد تلفات این حادثه به دست من نرسیده است.
سعید رجائی خراسانی - سفیر نمایندگی دائمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل

[ صفحه 86]


سند شماره 205

- شماره سند شورای امنیت: 16415 / S
- 14 مارس 1984 (24 اسفند 1362)
نامه مورخ 14 مارس 1984 نمایندگی دائمی عراق در سازمان ملل خطاب به دبیر کل
بنا به اطلاع دولت متبوعم، احتراما متن قطعنامه شورای اتحادیه عرب را که در جلسه اضطراری وزیران امور خارجه در تاریخ‌های 13 و 14 مارس در بغداد تصویب شد، ارسال می‌نمایم.
در این باره به اطلاع شما می‌رسانم که جمهوری دمکراتیک خلق یمن یک تبصره در مورد پاراگراف 2 قطعنامه و جمهوری دمکراتیک خلق الجزایر یک تبصره در خصوص کل قطعنامه اعلام داشته است.
ریاض م. س. القیسی - نمایندگی دائمی جمهوری عراق در سازمان ملل
پیوست
قطعنامه شورای اتحادیه عرب که در جلسه اضطراری چهارشنبه دهم جمادی الثانی 1404 مطابق با 14 مارس 1984 در سطح وزیران امور خارجه درباره جنگ عراق و ایران تشکیل شده بود و به تصویب رسید، به شرح ذیل می‌باشد:
- دولت‌های عضو اتحادیه عرب، نگرانی خود را از ادامه جنگ ایران و عراق و تشدید آن به دلیل عدم پاسخ ایران به کلیه ابتکارات صلح‌جویانه و نیز ادامه تجاوزات خود علیه عراق و تهدیداتش علیه تمامی اعراب و سلسله حملات نظامی وسیع اخیرش و نیز اشغال خاک عراق و همچنین اصرار ایران به ادامه تجاوزات نظامی خود علیه عراق، ابراز نمودند.
- با یادآوری قطعنامه دوازدهمین اجلاس اعراب که در فاس در کشور پادشاهی مراکش از تاریخ 16 الی 11 سپتامبر 1982 تشکیل شده بود، به اهمیت یکپارچگی و وحدت کشورهای عربی تأکید گردیده و هر گونه تجاوز علیه یک کشور عربی، تجاوز علیه کلیه کشورهای عرب محسوب شده و با توجه به شرط استقلال، تمامیت ارضی و عدم تجاوز به مرزهای بین‌المللی کشورهای عربی به عنوان وظیفه مهم کلیه کشورهای عربی، باید به آن احترام گذاشته و جهت اجرای آن باید با استفاده از کلیه ابزارهای در دسترس خود تلاش نمایند. همچنین در صورتی که ایران به مفاد این قطعنامه پاسخ مثبت ندهد و به جنگ خود علیه عراق ادامه دهد و در صورتی که تلاش کند مرزهای بین‌المللی عراق را نقض نماید و خاک این کشور را اشغال کند، کشورهای عربی ملزم هستند که به تعهدات خود تحت ماده 6 منشور اتحادیه غرب و ماده 2 پیمان دفاع مشترک و همکاری اقتصادی میان کشورهای عضو اتحادیه، عمل نمایند.

[ صفحه 87]

تصمیمات:
1 - از ایران دعوت می‌شود که فورا به قطعنامه‌های آتش‌بس و ابتکارات صلح‌جویانه پاسخ مثبت داده به صورتی که حقوق طرفین مناقشه با ایجاد روابط همزیستی به منظور برقراری ثبات و امنیت در منطقه، تضمین گردد؛ برای اینکه سعادت کشورهای عربی و مسلمان فراهم شود.
2 - تجاوزات مداوم ایران علیه عراق از جمله، تلاش‌هایش جهت عبور از مرزهای بین‌المللی عراق، اشغال خاک عراق، دخالت در امور داخلی عراق، پافشاری ایران جهت ادامه جنگ و عدم پاسخ به ابتکارات صلح را محکوم نموده و خواستار توقف مخاصمات و شروع مذاکرات به منظور حل مشکلات با ابزارهای صلح‌جویانه و نیز تضمین حقوق طرفین مناقشه، شده‌اند.
3 - از مواضع عراق درباره قطعنامه‌های شورای امنیت و ابتکارات نهضت عدم تعهد و سازمان کنفرانس اسلامی و نیز از آمادگی مکرر عراق جهت توقف جنگ و وارد شدن در مذاکرات و دست‌یابی به حل و فصل صلح‌جویانه، عادلانه و آبرومندانه جنگ، ستایش می‌نماید.
4 - مجددا بر قطعنامه مصوب دوازدهمین اجلاس اعراب که در فاس مراکش تصویب شده بود، تأکید گردید. در آن قطعنامه با عراق به دلیل دفاع قانونی‌اش علیه تجاوز، اعلام همبستگی شده و به ایران به دلیل تداوم جنگش علیه عراق که یکی از اعضای اتحادیه عرب می‌باشد، هشدار داده شده است. همچنین از عراق به دلیل پذیرش کلیه ابتکارات صلح‌جویانه تقدیر گردیده و از سوی دیگر اعلام می‌نماییم که ادامه سیاست‌های ایران، به طور اجتناب ناپذیری دولت‌های عرب را وادار خواهد ساخت که در روابط خود با ایران، تجدید نظر نمایند.
5 - کمیته‌ای از وزیران امور خارجه عراق، عربستان سعودی، کویت، اردن، مراکش و جمهوری دمکراتیک یمن و نیز دبیر کل اتحادیه عرب تشکیل شده و وظیفه آن دنبال نمودن اجرای این قطعنامه و گسترش وضعیت و اتخاذ اقدامات، ابتکارات و افزایش ارتباطات بین‌المللی به منظور پایان بخشیدن به جنگ و حفظ امنیت و ثبات در منطقه می‌باشد. دولت‌های مذکور از تلاش‌های صلح‌جویانه حمایت کرده و از هر گونه اقدامی که احتمال داده شود، مستقیم یا غیر مستقیم به ادامه جنگ میان دو کشور کمک نماید، خودداری خواهند کرد. این کمیته به طور متناوب تشکیل جلسه داده و هر وقت ضرورت داشته باشد نتایج اقدامات خود را به دولت‌های عرب اطلاع خواهد داد.

[ صفحه 88]


سند شماره 206

-شماره سند مجمع عمومی: 132 / 39 / A
- شماره سند شورای امنیت: 16461 / S
- 15 مارس 1984 (25 اسفند 1362)
نامه مورخ 13 مارس 1984 کاردار موقت هیئت نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل خطاب به دبیر کل
احتراما متن پیام آقای میرزا طاهری معاون نخست وزیر و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست جمهوری اسلامی ایران خطاب به جناب‌عالی را به پیوست ارسال می‌نمایم.
فریدون د. کمالی - کاردار
بسم الله الرحمن الرحیم
عالی جناب
سابقه حملات وحشیانه رژیم بعثی عراق علیه مناطق غیرنظامی و مردم بی‌گناه جمهوری اسلامی ایران در طی جنگ تحمیلی، حقیقتی شناخته شده برای همگان است.
رژیم عراق حتی قوانین و کنوانسیون‌های بین‌المللی را که خود به آنها تعهد دارد، رعایت نکرده، بلکه همیشه به تلافی شکست‌های نظامی تحقیرآمیز خود در منطقه نبرد، به مناطق غیرنظامی حمله نموده است.
استفاده اخیر این رژیم از سلاح‌های شیمیایی نه فقط حیات انسانی و منابع طبیعی را در معرض خطر قرار داده، بلکه همچنین تلاش شرم‌آوری را جهت آلوده ساختن محیط زیست منطقه به کار بسته است.
پیامدهای شوم این اقدامات باقی خواهد ماند. سازمان حفاظت از محیط زیست جمهوری اسلامی ایران از کلیه سازمان‌های بین‌المللی به ویژه بخش محیط زیست سازمان ملل می‌خواهد که این قبیل اقدامات وحشیانه و غیر انسانی را محکوم نموده و موضوع را در دستور جلسات خود قرار دهد.
میرزا طاهری - معاون نخست وزیر و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست

سند شماره 207

- شماره سند شورای امنیت: 16418 / S
- 16 مارس 1984 (26 اسفند 1362)
نامه مورخ 14 مارس 1984 نمایندگی دائمی افغانستان در سازمان ملل خطاب به دبیر کل

[ صفحه 89]

با احترام، متن بیانیه وزارت امور خارجه جمهوری دمکراتیک افغانستان که در 11 مارس 1984 صادر شد، ارسال می‌گردد.
م. فرید ظریف - سفیر نمایندگی دائمی
پیوست
بیانیه وزارت امور خارجه جمهوری دمکراتیک افغانستان
اخبار ناگواری اخیرا از منطقه خلیج[فارس]که در مجاورت جمهوری دمکراتیک افغانستان واقع شده، به گوش می‌رسد. طبق گزارش‌ها، تشدید مخاصمات در منطقه با دخالت نیروهای نظامی ایالات متحده، افزایش یافته است. با شدت یافتن مناقشه نظامی ایران و عراق، ایالات متحده آمریکا که در واقع از ابتدای این جنگ برادر کشی میان دو کشور نقش داشته و در شعله‌ور ساختن آن سهیم است، اکنون به طور عوام فریبانه از ضرورت آزادی دریانوردی در تنگه هرمز و جریان آزاد نفت از منطقه خلیج[فارس]به بازارهای جهانی سخن می‌راند.
تحت پوشش این بهانه‌جویی‌ها، تعداد زیادی ناو جنگی خود را به منطقه خلیج[فارس]گسیل داشته است. این کشتی‌ها عملیات‌های گشتی وسیعی را جهت حمایت از نیروی هوایی ایالات متحده در منطقه، آغاز کرده‌اند.
به علاوه، ایالات متحده بخش وسیعی در دریا و نیز حریم فضایی منطقه خلیج[فارس]را، به عنوان منطقه دارای «مقررات ویژه» جهت عبور کشتی‌ها و پرواز هواپیماها اعلام کرده است و هشدار داده هر کس این مقررات را نادیده بگیرد از زور علیه آن استفاده خواهد کرد.
بنابراین، ایالات متحده نه تنها مقررات شناخته شده حقوق بین‌المللی را پایمال کرده و کنوانسیون مربوط به دریاهای آزاد و کنوانسیون شیکاگو در مورد دریانوردی غیرنظامی بین‌المللی را نقض کرده است بلکه به منافع تعداد زیادی از دولت‌ها که از مسیرهای هوایی و دریایی منطقه خلیج[فارس]استفاده می‌کردند، زیان وارد کرده است.
وزارت امور خارجه جمهوری دمکراتیک افغانستان خاطر نشان می‌سازد که این اقدامات ایالات متحده، مغایر با حقوق بین‌المللی بوده و صلح و امنیت را نه تنها در منطقه، بلکه همچنین در خارج از محدوده‌ی منطقه، به مخاطره افکنده است. در حقیقت، این اقدامات مقدمه‌ای جهت دخالت نظامی ایالات متحده آمریکا در جنگ ایران و عراق و به منظور اشغال منابع نفتی در منطقه خلیج[فارس]که واشنگتن آن مناطق را به عنوان «منافع حیاتی» خود اعلام کرده، به شمار می‌رود.
چنین اقداماتی به وضوح سیاست نظامی‌گری ایالات متحده آمریکا را به منظور افزایش تنش بین‌المللی نشان می‌دهد.
وزارت امور خارجه جمهوری دمکراتیک افغانستان مانورهای ماجراجویانه آمریکا را در منطقه

[ صفحه 90]

خلیج[فارس]که بدون شک به نحوی بر افغانستان نیز تأثیر دارد، محکوم نموده و نگرانی عمیق خود را از این گونه اقدامات که دخالت آشکار در امور داخلی دولت‌های منطقه خلیج[فارس]و نقض آشکار حقوق و آزادی‌های مردم خویش محسوب می‌شود، ابراز می‌دارد
کابل 11 مارس 1984

سند شماره 208

- شماره سند شورای امنیت: 16433 / S
- 26 مارس 1984 (6 فروردین 1363)
گزارش هیئت اعزامی دبیر کل جهت تحقیق درباره ادعاهای جمهوری اسلامی ایران در مورد استفاده از تسلیحات شیمیایی.
یادداشت دبیر کل
1 - در 3 نوامبر 1983، دولت جمهوری اسلامی ایران در مکاتبه خود با سازمان ملل برای نخستین بار مدعی شد که عراق از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرده است (16128 / S). پیرو درخواست مکرری که در خصوص تحقیق درباره این قبیل سلاح‌ها شده بود، در مورخ 28 اکبر 1983 (16140 / S) دبیر کل هیئتی را به منطقه جهت تعیین خسارات به اهداف غیر نظامی اعزام نمود. هیئت اعزامی قبلی دبیر کل بنا به درخواست ایران و با موافقت عراق در تاریخ 20 می تا 2 ژوئن 1983 از منطقه بازدید به عمل آورد (15834 / S).
2 - مطابق با روشی که جهت اعزام نخستین هیئت استفاده شد، دبیر کل با توجه به درخواست ایران، با عراق مشورت کرد. ضمنا عراق خاطر نشان ساخت که درتاریخ 31 اکتبر 1983 قطعنامه 540 (1983) را پذیرفته است که در آن قطعنامه، شورا نقض حقوق بشردوستانه بین‌المللی را محکوم کرده است و خواستار توقف فوری کلیه عملیات‌های نظامی علیه اهداف غیرنظامی از جمله شهرها و مناطق مسکونی شده است. درباره قطعنامه شورا از دبیر کل درخواست کرده بود که به تلاش‌های میانجی‌گرانه خود ادامه دهد. موضع عراق این است که قطعنامه شورا باید به طور لایتجزا اجرا شود (A / 38 / 560 - S / 16120). ایران خودش را از قطعنامه به دلایلی که در سند 16213 / S ارائه شده، مجزا ساخته است.
3 - در چنین شرایطی و با توجه به نگرانی‌هایی که از سوی دو طرف ابراز شد، دبیر کل پیشنهاد کرده است که هیئتی طبق دستور جهت مشخص ساختن مواضع روشن طرفین در مورد مسائل منازعه و بررسی خسارات به اهداف غیرنظامی از جمله تعیین نوع گلوله‌هایی که مورد استفاده واقع شده، به منطقه اعزام گردد. این پیشنهاد را در ابتدا

[ صفحه 91]

دبیر کل به طور شفاهی بیان کرد و متعاقب آن در اسناد 16338 / S و 16334 / S و نیز ارتباطات خصوصی مطرح شده است. واکنش طرفین در مورد پیشنهاد دبیر کل، در اسناد S / 16354, S / 16352, S / 16342, S / 16340 منعکس می‌باشد.
4 - جمهوری اسلامی ایران ادعاهای خود را در مورد استفاده عراق از تسلیحات شیمیایی طی نامه‌های خود و نیز در گفت و گوهای خصوصی که نمایندگی دائمی آن با دبیر کل داشته است، ابراز نموده است. گزارش‌های مطبوعاتی حاکی از آن است که مقامات پزشکی در برخی از کشورهایی که ایرانی‌ها بستری شده‌اند و یا اطلاعات مربوط که مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته، احتمال کاربرد سلاح‌های شیمیایی را رد نکرده است. این گزارش‌ها که بنا به درخواست مکرر دولت‌ها و نیز سازمان‌های عمومی و خصوصی به منظور تحقیقات هدفمند و بی‌طرفانه صورت گرفته، پیوست شده است.
5 - با توجه به اصول بشردوستانه مندرج در منشور و مسئولیت‌های اخلاقی محول شده، دبیر کل خود را موظف می‌داند تا حقایق را کسب و نتیجه را مشخص سازد، از همین رو از چهار کارشناس برجسته در زمینه‌های تخصصی مربوط به خود خواسته شد تا بازدید حقیقت‌یابی در ایران را عهده‌دار شوند. این کارشناسان عبارتند از:
دکتر گوستاو آندرسون دارای مدرک دکترا و رئیس بخش شیمی تحلیلی انستیتوی پژوهش‌های دفاع ملی اومه‌آ سوئد.
دکتر مانوئل دومینگز، سرهنگ، از اعضای بهداری ارتش و متخصص در جراحات ناشی از سلاح‌های بیولوژیکی و شیمیایی، استاد پزشکی پیشگیری دانشگاه کمپلوتنس مادرید اسپانیا.
دکتر پیتر دان، سرپرست هیئت علمی آزمایشگاه پژوهش‌های مواد سازمان علوم و تکنولوژی دفاعی وزارت دفاع ملبورن استرالیا.
سرهنگ اوبرست اولریش ایموبرستگ، دکترای شیمی، رئیس سابق بخش دفاع هسته‌ای، بیولوژیک و سلاح‌های شیمیایی وزارت دفاع برن سوئیس.
6 - این کارشناسان در 13 مارس به تهران سفر کردند و در 19 مارس 1984 از تهران بازگشتند. امور هیئت را آقای اقبال رضا مدیر دفتر معاونین دبیر کل در امور ویژه سیاسی هماهنگ کرد. وی جهت سازماندهی به هیئت، تسهیلات را با ارتباط با مقامات ذی صلاح پیگیری کرد. کارشناسان گزارش مشترکی را به دبیر کل در 21 مارس 1984 ارائه دادند.
7 - دبیر کل مایل است سپاس عمیق خود را از اعضای هیئت به دلیل نحوه شایسته و کارآمد در انجام وظایف، علی‌رغم محدودیت از نظر منابع و زمان که تحت شرایط دشوار و حتی خطرناک انجام گرفت، ابراز نماید.
8 - با توجه به نگرانی بشردوستانه که باعث تصمیم گیری دبیر کل جهت این تحقیق شد، گزارش کارشناسان به شورای امنیت جهت اطلاع آنها ارسال می‌گردد. متأسفانه اعضای

[ صفحه 92]

هیئت متفق‌القول ادعاهای استفاده از تسلیحات شیمیایی را تأیید کردند و این در حالی است که چند روز قبل دبیر کل شدیدا استفاده از این قبیل سلاح‌ها را در هر وقت و در هر کجا محکوم کرده بود.
9- در واقع دبیر کل اهمیت خاصی به رعایت دقیق کلیه اصول و مقررات بین‌المللی که جامعه جهانی به منظور پیشگیری از صدمات انسانی پذیرفته، قائل می‌باشد که از جمله آن عدم استفاده از سلاح‌های خاص و رفتار با اسیران جنگ و یا سایر جوانب عملیات‌های نظامی می‌باشد.
10 - دبیر کل همچنان بر این عقیده است که نگرانی‌های بشردوستانه تنها با پایان یافتن این جنگ ویرانگر خاتمه می‌یابد. وی بار دیگر آمادگی خود را برای کمک به کلیه تلاش‌هایی که جهت دست‌یابی به این هدف صورت می‌گیرد، ابراز نموده و از دولت‌های ایران و عراق می‌خواهد که به کوشش‌های سازمان ملل جهت برقراری صلح برای مردم خود پاسخ گویند، صلحی که باعث می‌گردد منابع انسانی و مادی خود را صرف تقویت و توسعه کشورهای خود بنمایند. دبیر کل همچنین از سایر دولت‌ها درخواست می‌کند که در تلاش‌های بین‌المللی جهت یافتن راهی جهت بازگشت صلح به ایران و عراق براساس عدالت همکاری نمایند.
21 مارس 1984
آقای دبیر کل،
مفتخر هستیم که گزارش مورد درخواست شما را درباره دعاوی استفاده از سلاح‌های شیمیایی در ایران تقدیم کنیم:
برای انجام تحقیقات و گردآوری و مطالعه شواهد محلی از تاریخ 13 تا 19 مارس 1984(23 تا 29 اسفند 1362) از ایران دیدار داشتیم و پس از بازگشت به ژنو گزارش ذیل را تهیه کردیم.
به خاطر همکاری و مساعدتی که دولت ایران در طول این سفر با ما به عمل آورد، صمیمانه سپاس‌گزار هستیم.
ضمنا مایل هستیم از کمک‌هایی که اعضای دبیرخانه سازمان ملل به ویژه آقای اقبال رضا از دفتر معاونت امور سیاسی ویژه دبیر کل در حق ما نمودند، قدردانی کنیم. از دو آزمایشگاه که در زمینه‌های فنی ما را یاری نمودند نیز به ویژه متشکر هستیم. با وجود آن که اعضای گروه هر یک به دلیل برخورداری از تخصص خاصی به این مأموریت اعزام شدند، ولی کار به صورت گروهی و تیمی صورت گرفت و تمامی اعضای گروه درباره نتایج تحقیقات اتفاق نظر کامل داشتند. آقای دبیر کل از اینکه ما را مورد اعتماد و وثوق خود قرار دادید، سپاس‌گزار هستیم.
با احترامات فائقه
دکتر گوستاو آندرسون - دکتر مانوئل دومینگز - دکتر پیتر دان -
سرهنگ اوبرست اولریش ایموبرستگ

[ صفحه 93]

هدف مأموریت
1 - دبیر کل از کارشناسان اعزامی خواسته بود در حد امکان تعیین کنند که آیا سلاح‌های شیمیایی در ایران مورد استفاده قرار گرفته است یا خیر و چنانچه مورد استفاده قرار گرفته نوع و میزان کاربرد آن در چه حدی بوده است.
روش تحقیق
2 - متخصصین برای انجام مأموریت خود طرق متعددی را در پی گرفتند:
الف) با مقامات دولت ایران مصاحبه‌هایی انجام شد تا در مورد ادعای استفاده از سلاح‌های شیمیایی اطلاعاتی کسب شود.
ب) برای آزمایش و بررسی شواهد مربوط به سلاح‌هایی که گفته می‌شود مواد شیمیایی از طریق آن پرتاب شده است و نیز جمع‌آوری نمونه‌های آزمایشگاهی و ارسال آن به لابراتوارهای تخصصی اروپا، بازدیدهایی از مناطق جنگی به عمل آمد.
ج) سلاح‌هایی که از مناطق جنگی به پایتخت (تهران) ارسال شده بود، مورد آزمایش و مطالعه قرار گرفت.
د) از تعدادی مجروح که گفته شد در معرض حملات مواد سمی قرار گرفته‌اند، معاینات بالینی به عمل آمد. این معاینات هم در مناطق جنگی و هم در بیمارستان‌های تهران که مجروحین به آنجا انتقال یافته بودند انجام گرفت.
3- متخصصین 6 روز در ایران اقامت داشته و زمان‌بندی فعالیت‌های آنان در ضمیمه شماره یک ذکر شده است.
جنبه‌های تسلیحاتی
4- منطقه مورد بازدید شماره 1 (شط علی): 40: 12 روز 14 مارس 1984 (24 اسفند 1362) به شط علی رسیدیم. این منطقه باتلاقی است و اطراف آن را اراضی سخت احاطه کرده است که خودروهای زرهی سنگین قادر به عبور از آن هستند و آبگیرها و اراضی بایر و زراعی به صورت پراکنده در آنجا مشاهده می‌شود. یک واحد توپخانه که مورد بازدید قرار نگرفت، در نزدیکی منطقه مورد بازدید واقع و وسعت آن 10000 متر مربع بود.
گزارش شد که در این منطقه تعدادی بمب‌های مشابه به صورت پراکنده وجود دارد. در منطقه مورد بازدید پوکه یا غلاف هشت بمب هوایی عمل کرده و تا حدودی آسیب دیده مورد معاینه قرار گرفت.
5- به گفته اعضای سپاه پاسداران انقلاب حملات را چندین روز قبل (تاریخ حملات دقیقا اعلام نشد) سه هواپیمای عراقی که هر یک از نوع مختلفی بوده‌اند (میگ، سوخو و میراژ)

[ صفحه 94]

انجام داده‌اند. گفته شد که هر یک از این هواپیماها احتمالا هشت بمب با خود حمل می‌کرده و در ارتفاعاتی بین 200 تا 300 متر در پرواز بوده‌اند. عمق حفره‌هایی که در اثر اصابت بمب‌ها در زمین ایجاد شده بود 2 متر و قطر آنها 8 متر بود.
6- منطقه مورد بازدید شماره 2 (هورالهویزه): در ساعت 30: 14 همان روز به این منطقه رسیدیم، این منطقه دشتی مسطح بود که در آن آثاری از حیات و پوشش نباتی مشاهده نمی‌شد تمامی منطقه تا آنجا که قابل تشخیص بود تحت اشغال واحدهای پاسداران قرار داشت. گفته شد در 13 مارس 1984 (23 اسفند 1362) در ساعت 11 هورالهویزه مورد حمله قرار گرفته و گویا تعدادی قربانی به جای گذاشته است و در شب چهاردهم مارس 1984 (24 اسفند 1362) بسیاری از آنها مورد معاینه قرار گرفتند. در این منطقه تعدادی بمب مشاهده شد که مشخصات آنها با بمب‌هایی که در منطقه شط علی مورد بازدید قرار گرفت، مطابقت می‌کرد. در این محل دو بمب هوایی آسیب دیده و یک بمب منفجر شده توسط متخصصین مورد آزمایش قرار گرفت.
7- در دو منطقه‌ای که مورد بازدید قرار گرفت گلوله‌های منفجر نشده توپ و یا مهمات موشکی و یا قطعات و اجزای این قبیل مهمات به اعضای هیئت نشان داده نشد.
8- هیچ یک از دو منطقه مورد بازدید به نظر نمی‌رسید منطقه‌هایی باشند که معمولا برای حملات متعارف هدف قرار می‌گیرند. بمب‌های حاوی مواد شیمیایی ممکن است به منظور پاک‌سازی کامل منطقه به کار رفته باشد تا دوباره بعد از گذشت زمانی معین توسط نیروهای مهاجم اشغال شود. ضمنا این امکان نیز وجود دارد که در حمله گزارش شده به شط علی موضع توپخانه هدف مورد نظر بوده، ولی بمب‌ها به هدف اصابت نکرده است.
9- بمب‌هایی که در مناطق مورد بازدید یافت شده بود در محل مورد بررسی قرار گرفت. مقامات ایرانی سه عدد از بمب‌ها را به تهران منتقل کردند تا احتمالا متخصصین آنها را به طور دقیق‌تر مورد مطالعه قرار دهند. در غلاف تمامی بمب‌هایی که مورد مطالعه قرار گرفت علامت BR 250 WP مشاهده شد. این بمب‌ها قهوه‌ای رنگ بودند و یک نوار زرد رنگ به عرض 10 سانتی متر در نزدیکی دماغه مخروطی شکل آنها به چشم می‌خورد. روی این بمب‌ها هیچ نوع علامت دیگری مشاهده نشد. هر یک از بمب‌ها دو آویزه یا دستگیره داشت و به نظر می‌رسد که این بمب‌ها با این آویزه‌ها به قسمت خارجی هواپیما وصل گردیده و به این ترتیب حمل و پرتاب می‌شوند. بررسی بمب‌های منفجر نشده و خسارت دیده نشان می‌داد که محتوای آنها را یک مایع تشکیل می‌دهد. به لحاظ آنکه تمامی بمب‌هایی که مورد معاینه قرار گرفتند از نوع مشابهی بودند، چنین نتیجه‌گیری شد که تمامی آنها از جمله بمب‌های منفجر شده، برای حمل مایع طراحی شده‌اند.
10- وزن و اندازه بمب‌ها به شرح زیر است:
تمامی طول: 2 / 26 متر

[ صفحه 95]

طول سیلندر (بدون احتساب فیوز و تعادل‌گر): 34 / 1 متر
قطر سیلندر: 30 سانتی متر
وزن کل: 135 کیلوگرم (حدودا)
وزن بمب بدون محتویات: 86 کیلوگرم (حدودا)
وزن سیلندر: 49 کیلوگرم (حدودا)
11- قسمت درونی هر بمب شامل یک لوله انفجاری (به طول حدود 34 / 1 متر و قطر حدود 53 میلی متر) بود. در تاریخ 17 مارس (27 اسفند 1362) در ساعت حدود 18 در پادگان شهید بهشتی تهران و در حضور متخصصین و با قبول خطرات نسبی، پاسداران داوطلب لوله انفجاری را باز کردند تا محتویات آن مورد آزمایش و بررسی قرار گیرد. پس از آنکه قسمت فوقانی لوله فولادی که طول آن 60 میلی متر بود، بریده شد و سرپوش کلاهک آلومینیومی زردرنگ برداشته شد، پودر متراکم سفید رنگی مشاهده گردید. نمونه این پودر که حالت ترد و شکننده‌ای داشت آتش زده شد، شدت احتراق زیاد بود و چنین نتیجه‌گیری شد که نمونه مذکور ماده انفجاری است که معمولا برای افزایش میزان پراکندگی محتویات بمب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
12- غلاف بمب‌ها از فولاد نازک و به قطر یک تا دو میلی متر بود و عمدتا از قسمت طول با مواد انفجاری شکسته و به تکه‌های بزرگ تقسیم می‌شود. بنابراین با اطمینان زیاد می‌توان حدس زد که این قبیل بمب‌ها یک سلاح متعارف شدیدا انفجاری نیست، بلکه این بمب‌ها به گونه‌ای ساخته شده‌اند که پس از انفجار مایع محتوی آن به صورت بخار و قطرات ریز در محوطه نسبتا وسیعی پراکنده شود و به این ترتیب از لحاظ اندازه قطره‌ها و شدت بخارات، تأثیرات وارده بسیار متفاوت خواهد بود.
13- بر روی هر یک از بمب‌ها یک فیوز ساعتی نصب شده و با تنظیم این فیوز می‌توان بمب را در ارتفاع مورد نظر منفجر کرد تا مایع موجود در بمب حداکثر اثر خود را به جای بگذارد. بر روی فیوز بمب‌ها عبارات زیر به چشم می‌خورد:
(برای مسلح کردن در کمتر از 6 ثانیه پیچ را خارج کنید، قرار گرفتن عقربه ساعت بر روی قسمت قرمز رنگ به منزله خطر است.)
نوع: MU09 - کالا 01 / 83 (به خاطر واضح نبودن متن اسپانیایی ترجمه مبهم است)
جنبه‌های شیمیایی
14- در تاریخ چهارم مارس 1984(14 اسفند 1362) به دلیل در اولویت قرار داشتن مسئله، متخصصین یک بمب منفجر نشده را که در هورالهویزه پیدا شده بود، مورد بررسی قرار دادند. بخشی از این بمب را با خاک پوشانیده بودند تا ماده‌ای را که از اطراف فیوز

[ صفحه 96]

آسیب دیده به خارج نشت می‌کرد، تحت کنترل داشته باشند. از خاک آغشته به ماده مذکور توسط کارشناس‌ها نمونه برداری شد. پاسداران داوطلب فیوز را خارج کردند تا کارشناسان بتوانند از مایع داخل بمب جهت آزمایش به طور صحیح نمونه برداری کنند. در ساعت 16:05 پاسداران توانستند با مشکلاتی چند و تا حدودی مواجه شدن با خطر، فیوز را خارج کنند. پاسداران تحت سرپرستی و نظارت کارشناس‌ها چندین نمونه از مایع مذکور را برداشتند. نمونه‌ها که کلا سه عدد بود، توسط کارشناس‌ها بسته‌بندی شد تا با رعایت نکات ایمنی به تهران منتقل گردد. حجم نمونه‌هایی که تهیه شد جمعا 40 تا 50 میلی متر بود.
15- بامداد روز پنجشنبه پانزدهم ماه مارس 1984 (25 اسفند 1362) نمونه‌ها در آزمایشگاه مرکز پزشکی لبافی‌نژاد تهران مطالعه و دوباره بسته‌بندی شد تا به صورت ایمنی از تهران جهت آزمایش به آزمایشگاه‌های ذی صلاح اروپا ارسال شود. نمونه‌ها متشکل بود از یک مایع روغنی شکل به رنگ قهوه‌ای تیره. این مایع در تهران با سیستم کاغذ تشخیص نوع ماده شیمیایی (کد 8494 - 858 - 21 - 6665) مورد آزمایش قرار گرفت و رنگ قرمز شدید حاصله از وجود گاز موستارد (خردل) در این مایع حکایت می‌کرد. در آزمایش‌های انجام شده وجود لوئیسات و یا ماده مختل کننده اعصاب ثابت نشد. سه نمونه تهیه شده که حجم هر کدام یک میلی لیتر بود، به طور جداگانه در بطری‌های دربسته و خشک قرار داده شده سپس هر یک از این بطری‌ها را در ظروف پلاستیکی 250 میلی لیتری که در آنها پودر ذغال برای جذب رطوبت قرار داده شده بود، گذاشتیم و در آنها محکم پیچ شد. ظروف پلاستیکی را نیز برای تأمین ایمنی در حمل و نقل با پلاستیک ضخیم پوشاندیم. لازم به تذکر است که به هنگام آزمایش بر روی نمونه‌ها، از محفظه مخصوص استفاده شد.
16- یکی از نمونه‌های مایع جمع‌آوری شده، توسط فردی امین به انستیتوی تحقیقات دفاع ملی سوئد در اومه‌آ و نمونه دیگر به آزمایشگاه اسی سنترال در اسپیز سوئیس فرستاده شد. نمونه سوم نیز در اختیار آزمایشگاه اسی سنترال سوئیس قرار گرفت تا از آن حفاظت به عمل آید.
17- نمونه‌ها در دو آزمایشگاه مذکور که به تکنیک‌های پیشرفته از جمله اسپکترومتری جمعی، کروماتوگرافی و رنگ نگاری، طیف سنج جمعی، رزونانس مغناطیسی هسته کاربون 13 و پروتون مجهز بوده و قادر به مقایسه با نمونه‌های واقعی هستند، آزمایش شد.
18- نتیجه آزمایشات ثابت کرد که نمونه مذکور از بی. آی. اس - (2 کلرواتیل) - سولفاید با کیفیت بالا تشکیل شده است. در نمونه مذکور چندین مورد ناخالصی‌های جزئی و نشانه‌هایی از سولفور نیز یافت شد. این ترکیب را عموما به عنوان گاز موستارد یا خردل می‌نامند و کد آن H می‌باشد. در هیچ یک از دو نمونه مذکور نشانه‌ای از میکوتوکسین مشاهده نشد. نتیجه آزمایش‌هایی که در انستیتوی مطالعات دفاع ملی سوئد و آزمایشگاه

[ صفحه 97]

AC سوئیس به عمل آمد یکسان بود و در ضمائم دو و سه ذکر شده است. چنانچه اطلاعات تخصصی بیشتری در زمینه اسپکترا (طیف) و کروماتوگرام (رنگ نگاری) مورد نیاز باشد، می‌توان با آزمایشگاه‌های فوق تماس حاصل کرد.
19- در تاریخ 18 مارس 1984 (28 اسفند 1362) مقامات ایرانی به طور اضطراری درخواست کردند که شواهد و مدارک جدیدی مورد بازدید قرار گیرد و کارشناسان با سفر مجدد به اهواز موافقت کردند. در درمانگاه استادیوم تختی نمونه‌هایی از خاک و مایعی که گفته شد مربوط بوده است به یک حمله هوایی علیه نیروهای ایرانی که در منطقه خیبر در ساعت 11:15 شنبه 17 مارس 1984 (27 اسفند 1362) صورت گرفته به ما نشان داده شد. به کارشناسان گفته شد که به هنگام حمله هوا گرم بوده و باد کمی می‌وزیده است. یک پاسدار که شاهد حمله بوده است اظهار کرد که غلاف بمب منفجر نشده شکسته شده و یکی از همکارانش از مایعی که از این بمب نشت می‌کرده، نمونه برداری کرده است. وی ضمنا اظهار کرد که بمب مذکور از نظر ظاهر مشابه بمب‌هایی بوده است که در حملات قبلی مورد استفاده قرار گرفته و نمونه آنها در روزهای قبل به کارشناسان نشان داده شده بود. کارشناسان از مقامات مربوط خواستند اجزا و قطعات سلاح‌های مورد استفاده در حمله مذکور جهت آزمایش به اهواز فرستاده شود، مقامات ایرانی اظهار داشتند که این امر به علت ضیق وقت و نزدیکی زمان عزیمت کارشناسان امکان پذیر نیست.
20- کارشناسان با استفاده از امکانات بخش چشم پزشکی درمانگاه، دو نمونه هر یک به اندازه یک میلی لیتر جهت آزمایشات تهیه کردند. بطری‌های حاوی نمونه‌ها به دلیل نبودن ذغال رطوبت‌گیر، در خاک خشک بسته‌بندی شد و توسط کارشناسان به تهران منتقل گردید. سپس نمونه‌های گردآوری شده توسط افراد امین به آزمایشگاه‌های مذکور در اروپا ارسال شد.
21- نتیجه آزمایش‌ها نشان داد که 75 درصد مواد متشکله مایع مذکور را اتیل ان، ان - دیمتیل فسفر امیدو سیایندات و 12 درصد آن را کلروبنزین تشکیل می‌دهد. ضمنا مقدار کمی ترکیبات فرار و نیز مواد حاوی فسفر موسوم به تری اتیل فسفات به میزان 1 تا 4 درصد و دی اتیل ان، ان - دیمتیل فسفر امیدات به میزان 3 تا 10 درصد در این مایع وجود داشت. ترکیب فوق با عامل مختل کننده اعصاب موسوم به تابون مطابقت داشته و کد آن GA است. در این ترکیب کلروبنزین به عنوان عامل متعادل کننده عمل می‌کند. نتایج آزمایشاتی که در آزمایشگاه AC سوئیس و آزمایشگاه انستیتوی تحقیقات دفاع ملی سوئد به عمل آمده، مشابه و یکسان بود و جزئیات مربوط به این آزمایشات در ضمائم چهار، پنج و شش گنجانده شده است. علاقه‌مندان به اطلاعات تخصصی بیشتر می‌توانند با آزمایشگاه‌های مذکور تماس حاصل کنند.

[ صفحه 98]

جنبه‌های پزشکی
22- اولین سری معاینات پزشکی در تاریخ 14 تا 17 مارس (24 تا 27 اسفند 1362) در درمانگاه استادیوم تختی اهواز (بیمارستان صحرایی) و در بیمارستان گلستان که بیمارستان دانشگاه اهواز است، و نیز در بیمارستان لبافی‌نژاد تهران و بیمارستان شهید مطهری تهران (بیمارستان سوانح سوختگی) انجام شد. 37 بیمار و چهار تن دیگر که به دلیل جراحات جزئی در بیمارستان بستری نشده بودند، مورد معاینه قرا گرفتند. جسد 6 تن دیگر که از بیمارستان‌های استکهلم و وین بازگردانده شده بودند، مورد معاینه قرار گرفت. ضمنا در تاریخ 18 مارس (28 اسفند 1362) کارشناسان کالبد شکافی یک جسد را در بیمارستان دانشگاه اهواز شاهد بودند.
23- در پی معایناتی که به عمل آمد در 32 مورد علائم بالینی مشاهده گردید و بیماران از طریق مترجم اظهار داشتند که پس از انفجار بمب‌هایی که از هواپیما فرو ریخته شد، این علائم در آنها ظاهر شده است. در برخی موارد بر اثر ایجاد نور شدید و در دیگر موارد به دلیل متصاعد شدن بوی زننده که برخی آن را به بوی سیر تشبیه کرده بودند، افنجارها تشخیص داده شده‌اند.
24- به گفته بیماران، علائم اولیه 25 دقیقه تا 4 ساعت پس از آنکه در معرض انفجار قرار گرفته‌اند در آنها ظاهر شده است. پس از معاینه بیمارانی که در زمان‌های مختلف در معرض انفجارها قرار گرفته بودند چنین نتیجه‌گیری شد که در اکثر موارد علائم بالینی با ورم ملتحمه فزاینده، احساس یک جسم خارجی در چشم و فوتوفوبی (ترس از نور) آغاز شده است. این علائم در بیماران حداقل هیجده روز باقی مانده بود و در این دوره بین زمان در معرض انفجار قرار گرفتن و زمان انجام آزمایشات طولانی‌ترین مدت محسوب می‌شد.
بسیاری از بیماران دچار ورم پلک چشم شده بودند که مانع از معاینات قرنیه چشم می‌گردید. در بسیاری دیگر از بیماران ضایعات شدید در مخاط بینی مشاهده گردید.
25- التهابات پوستی در بیماران به چشم می‌خورد و در برخی موارد تجمع لکه‌هایی که بر پوست ظاهر شده بود قدری زیادتر بود و رنگ آن تیره و شرابی رنگ شده بود. ظاهرا ناراحتی‌های پوستی چند ساعت پس از آن که مجروحین در معرض انفجار قرار گرفته‌اند به وجود آمده است و پوشیده بودن یا نبودن پوست بی‌تأثیر بوده است. لکه‌های سرخ رنگ نقاط مختلف بدن بیماران را فرا گرفته بود و در یک مورد 80 درصد سطح پوست بدن بیمار از لکه‌های سرخ رنگ پوشیده شده بود. گرچه این ضایعات می‌تواند در پوست تمامی نقاط بدن به وجود آید، ولی اغلب شدیدترین ضایعات در زیر بغل، پوست بیضه و آلت تناسلی و سپس در کشاله ران و سطح داخلی آرنج‌ها و زانوها به چشم می‌خورد و احتمالا حساسیت بیشتر این قسمت‌های پوست بدن و تعریق بیشتر در این قسمت‌ها باعث ایجاد ضایعات

[ صفحه 99]

شدیدتر شده است. در قسمت آلات تناسلی نیز ضایعات تیره رنگی به وجود آمده بود.
26- تاول‌هایی که حاوی مایعی زرد رنگ بود، متعاقبا بر روی پوست بیماران ظاهر شده بود و این تاول تحت فشار کروی شکل می‌شد. اندازه این تاول‌ها بین چند میلی متر تا چندین دسی متر بود. در برخی بیماران تعداد این تاول‌ها بسیار زیاد می‌شد. این تاول‌ها معمولا گرد و یا باریک بودند و در برخی بیماران شکل آنها نامنظم بود. یک تکنسین مسئول خنثی‌سازی بمب‌ها بود که فقط یک تاول در مچ دستش مشاهده شد.
27- بسیاری از بیماران از انسداد و التهاب و زخم‌های مجاری بینی در رنج بودند. التهابات لوله نای و نیز التهابات حنجره توأم با گرفتگی صدا و خلط و ترشحات در بیماران دیده شد. در برخی بیماران علائم بالینی و رادیولوژیکی برونشیت، سینه پهلو و ذات‌الریه مشاهده گردید.
28- اکثر بیماران دچار کمبود گلبول‌های سفید خون بودند و در یک مورد تعداد گلبول سفید یک بیمار به 300 عدد در هر میلی متر مکعب رسیده بود در حالی که تعداد گلبول‌های سفید یک فرد عادی حدود 6000 عدد در هر میلی متر مکعب است. کمبود گلبول سفید به منزله آسیب‌پذیر بودن شخص در مقابل بیماری‌های عفونی است. ابتدا کمبود گلبول سفید از نوع سلول لنفاوی لیمفوپنیک بود. ضمنا آثار ترومبوپنی (لخته شدن خون در رگ‌ها) نیز مشاهده شد. گلبول‌های قرمز بیماران حالت غیر عادی نداشت و تنها مورد غیر عادی از نقطه نظر بیوشیمی وجود مقادیر زیادی آنزیم لاکتیس دی هیدروژنیز در خون بیماران بود.
29- نتایج توأمان معاینات بالینی و تجزیه و تحلیل‌های آزمایشگاهی ثابت کرد که نوع جراحات و تاول‌های ایجاد شده کاملا همانند جراحاتی است که عناصر تاول‌زا به ویژه سولفورموستارد (خردل) به وجود می‌آورد و تنها مواد تاول‌زایی از این قبیل قادر هستند چنین جراحاتی را پدید آورند.
30- در تاریخ 18 مارس 1984 تعداد دیگری از بیماران که روز پیش در درمانگاه استادیوم تختی اهواز بستری شده بودند، مورد معاینه قرار گرفتند. بیش از 40 تن از بیماران کماکان در درمانگاه بستری بودند و از بین آنها به دلیل کمبود وقت 6 تن معاینه شدند. گفته شد که این عده و حدود 400 تن دیگر در جریان حملات شیمیایی به منطقه جفیر تحت تأثیر مواد شیمیایی قرار گرفته‌اند.
31- اطلاعاتی که در اختیار کارشناس‌ها قرار گرفت حاکی از این بود که بیماران بستری دچار ناراحتی‌های تنفسی، آشفتگی شدید، سرگیجه، تهوع، دفع ادرار و مدفوع به طور غیر ارادی و کاهش ضربان قلب بوده‌اند. تنها یکی از بیماران که توسط کارشناس‌ها مشاهده شد تا حدودی دچار ناراحتی تنفسی بود. تمامی بیماران از آب ریزش چشم، انسداد و التهاب مجاری بینی، تعریق، لرزش جزئی اندام‌های تحتانی بدن، زبان و دهان، انقباض شدید

[ صفحه 100]

مردمک چشم و خستگی چشم در رنج بودند. در دو تن از بیماران گزارش شد که سطح استیل کولین استراس بسیار پائین‌تر از حد طبیعی بوده است. تعدادی از بیماران نیز دچار ورم ملتحمه شدید بودند.
32- به کارشناس‌ها گفته شد که بیماران عضو سپاه پاسداران به همراه خود آمپول‌های آتروپین داشته‌اند که می‌توانسته‌اند شخصا به خود تزریق کنند و پس از حمله از این آمپول‌ها استفاده کرده‌اند. احتمالا استفاده از آمپول اتروپین سبب شده است که از شدت عوارض مربوطه کاسته شود.
33- لگوی بالینی و نتایج آزمایشگاهی و انجام تست ادجووانیتبوس با آتروپین نشان داد که آن بیماران در معرض مواد بازدارنده استیل کولین استراس و احتمالا از نوع ماده شیمیایی فسفری قرار گرفته‌اند. ورم ملتحمه که در بیماران مشاهده گردیده ناشی از این نوع ماده شیمیایی نیست بلکه احتمالا ناشی از مواد شیمیایی وابسته به این ماده بوده است.
34- نتایج معاینات بیماران مورد به مورد در ضمیمه شماره 7 ذکر شده است.
نتایج
35- مطالب زیر، نتایج به دست آمده است که کارشناسان در مورد آن اتفاق نظر دارند:
الف) همان گونه که قبلا اعلام گردید در مناطق مورد بازدید کارشناسان در ایران، سلاح‌های شیمیایی به صورت بمب‌های هوایی مورد استفاده قرار گرفته است.
ب) انواع مواد شیمیایی که مورد استفاده قرار گرفته عبارتند از بی. آی. اس - (2 کلراتیل) - سولفاید که گاز موستارد یا گاز خردل نیز نامیده می‌شود. ماده شیمیایی دیگر اتیل ان. ان - دی متیل فسفروا میدوسیانیدات که یک نوع ماده شیمیایی مختل کننده اعصاب موسوم به تابون است.
36- میزان کاربرد این مواد شیمیایی با در نظر داشتن کمبود وقت و امکانات موجود قابل تعیین نبود.
ضمیمه یک - روز شمار فعالیت‌ها
دوشنبه 12 مارس 1984 (22اسفند 1362) عزیمت از ژنو.
سه‌شنبه 13 مارس 1984 (23 اسفند 1362) ورود به تهران، شرکت در جلسه وزارت امور خارجه، بازدید از اداره پزشکی قانونی تهران.
چهارشنبه 14 مارس 1984 (24 اسفند 1362) دیدار از مناطق جنگی، بازدید از دو محل در مناطق جنگی، معاینه و بررسی بمب‌های هوایی و جمع‌آوری نمونه‌ها. معاینه بیماران و مصاحبه با آنها در بیمارستان صحرایی و در اهواز.

[ صفحه 101]

پنجشنبه 15 مارس 1984 (25 اسفند 1362) بازدید از بیمارستان‌ها در تهران و معاینه بیماران و آزمایش‌های مقدماتی روی نمونه‌های گردآوری شده از مناطق جنگی.
جمعه 16 مارس 1984(26 اسفند 1362) معاینه بمب‌های هوایی که از مناطق جنگی به تهران ارسال شده بود و بازدید از اداره پزشکی قانونی تهران.
شنبه 17 مارس 1984 (27 اسفند 1362) بمب‌های هوایی مورد معاینه بیشتر قرار گرفت.
یکشنبه 18 مارس 1984 (28 اسفند 1362) دیدار از اهواز، معاینه بیماران در درمانگاه استادیوم تختی اهواز، تحویل گرفتن نمونه‌ها، دیدار از بیمارستان در تهران و گفت و گو با بیماران.
دوشنبه 19 مارس 1984 (29 اسفند 1362) عزیمت از تهران ورود به ژنو.
سه‌شنبه 20 مارس 1984 (30 اسفند 1362) تهیه گزارش.
چهارشنبه 21 مارس1984 (1 فروردین 1363) تهیه گزارش.
ضمیمه دو
اداره چهارم انستیتوی تحقیقات دفاع ملی سوئد اومه‌آ (UMEA) تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی نمونه‌هایی که گفته می‌شود از سلاح‌های شیمیایی در ایران تهیه شده است.
1- نمونه در ساعت 10 بامداد روز 18 مارس 1984 در اومه‌آ دریافت شد. بازدید و بررسی بسته دریافتی نشان داد که عمل خلافی صورت نگرفته و نیرنگی در کار نیست.
2- بسته شامل یک بطری دهانه گشاد 250 میلی لیتری پلاستیکی بود که در آن ذغال سنگ رطوبت‌گیر قرار داشت. در میان ذغال‌ها یک ظرف شیشه‌ای 20 میلی لیتری در بسته قرار داده بودند که در آن یک میلی لیتر مایع قهوه‌ای رنگ تیره وجود داشت.
3- در پی آزمایشاتی که صورت گرفت مواد موجود در این مایع به شرح زیر تشخیص داده شد:
الف)98 درصد مایع مذکور را بی. آی. اس - (2 کلرواتیل) - سولفاید تشکیل می‌داد.
ب) مقادیر جزئی بی. آی. اس - (2 کلرواتیل) - دی سولفاید.
ج) مقادیر جزئی 1 و 2 بی. آی. اس - (2 کلرواتیل تیو) - اتان.
د) مقادیر جزئی بی. آی. اس - (2 کلرواتیل تیواتیل) - اتر.
ه) مقادیر جزئی سولفور.
ترکیب الف با جی. سی / ام. اس (هاولت پاکارد 5992 بی) و اچ - ان. ام. آر. و سی 13 - ان. ام. آر تشخیص داده شد.
ترکیب ب و د توسط جی. سی / ام. اس تشخیص داده شد. ترکیب ه توسط پولاروگرافی تشخیص داده شده. برخی از طیف‌ها ضمیمه شده است.

[ صفحه 102]

در محلول با غلظت بیشتر از 5 درصد هیچ ترکیب آلی دیگری غیر از آنچه که در بالا به آن اشاره گردید مشاهده نشد.
در این مایع آثاری از آهن از طریق تجزیه الکترونی نشر اشعه ایکس تشخیص داده شد.
انستیتوی تحقیقات دفاع ملی، بخش شیمی - یوهان سانتسون
ضمیمه سه
آزمایشگاه AC، اسپیز، سوئیس - 19 مارس 1984
بخش نیروهای مسلح
تجزیه نمونه مواد جنگ‌های شیمیایی
- نمونه مورد آزمایش مایعی است با حجم حدود 5 میلی لیتر و به رنگ قهوه‌ای تیره.
- براساس آزمایش‌هایی که به وسیله طیف جمعی، طیف تشدید صوت، هسته‌ای H1 و C13 کروماتوگرافی لایه‌ای و تجزیه کروماتوگرافی گازی به عمل آمد مشخص شد که بخش عمده مایع را سولفور تشکیل می‌دهد.
- کروماتوگرافی (رنگ نگاری) گازی میزان سولفور موجود را قدری کمتر از 90 درصد تعیین کرد.
- اکسیژن (TO گاز موستارد) به عنوان یکی از ترکیبات جزئی در مایع مورد آزمایش وجود داشته مقدار آن حدود 5 درصد است.
- در نمونه لوئیسیت از نوع CS و CN وجود نداشت (به وسیله ان. ام آر اسپکتروسکپی یا کروماتوگرافی با لایه نازک قابل تشخیص نبود.)
- بوی تند و زننده مایع احتمالا مربوط است به یکی از عوامل کلردار مانند تیونیل کلراید فسفروس تری کلراید که در تولید این مایع به کار رفته است.
- میکوتوکسین وجود نداشت. (حداکثر مقدار میکوتوکسین که توسط لایه نازک کروماتوگرافی قابل تشخیص خواهد بود، 5 پی پی ام است.)
ضمیمه چهار
انستیتوی تحقیقات دفاع ملی - اداره چهارم - اومه‌آ - سوئد - 20 مارس 1984
نتیجه آزمایشات نمونه‌هایی که گفته می‌شود از سلاح‌های شیمیایی در ایران تهیه شده است.
1- دومین نمونه در ساعت 10 بعدازظهر روز 19 مارس 1984 در اومه‌آ تحویل گردید.
2- بسته محتوی یک ظرف شیشه‌ای دهانه گشاد انباشته از شن بود. در میان شن یک ظرف شیشه‌ای در بسته دیگر قرار داشت که بخشی از آن را با نوار چسب پوشانیده بودند و در آن حدود 5 میلی لیتر مایع تیره رنگی وجود داشت.

[ صفحه 103]

3- پس از انجام آزمایشات بر روی مایع مذکور ترکیبات زیر در آن تشخیص داده شد.
الف) اتیل ان. ان - دی میتل فسفرو امیدوسیانیدات (تابون)، تشکیل دهنده 75 درصد نمونه.
ب) کلروبنزین، تشکیل دهنده حدود 12 درصد نمونه.
ترکیب الف به وسیله جی. سی / ام. اس. (هیولت - پاکارد، 5992 بی). اچ - ان. ام. آر. سی 13 - ان. ام. آر تشخیص داده شده است.
ترکیب ب به وسیله جی. سی / ام. اس، اچ - ان. ام. آر و سی 13 - ان. ام. آر تشخیص داده شد و کمیت آن به وسیله جی. سی تعیین گردید.
برخی از طیف‌های به دست آمده ضمیمه گزارش است.
مقادیر کلی ترکیبات شدید مواد ممکن است وجود داشته باشد.
ضمنا وجود دو ترکیب نامعلوم محتوی فسفر نیز از طریق طیف پی 31 - ان. ام. آر تشخیص داده شد.
نمونه محتوی رسوبات سختی است که تاکنون مورد آزمایش قرار نگرفته است.
انستیتوی تحقیقات دفاع ملی - بخش شیمی - یوهان سانتسون
ضمیمه پنج
انستیتوی تحقیقات دفاع ملی - اداره چهارم اومه‌آ سوئد - 21 مارس 1984.
گزارش دیگری درباره آزمایش نمونه‌ای که گفته می‌شود از سلاح‌های شیمیایی در ایران تهیه شده است.
نمونه‌ای که گزارش آن در تاریخ 20 مارس 1984 تهیه شده مورد آزمایشات قرار گرفت. علاوه بر اتیل ان، ان - دی تیل فسفروآمید و سیانیدات و کلروبنزین ترکیبات دیگری نیز به شرح زیر در این نمونه تشخیص داده شد.
(ج) تری اتیل فسفات حدود یک تا چهار درصد نمونه.
(د) دی اتیل ان، ان دی میتل فسفروامیدات حدود سه تا ده درصد نمونه.
ترکیب (ج) و ترکیب (د) از طریق جی سی ام اس (هیولت پاکارد 5992 ب) و پی 31 - ان ام آر تشخیص داده شد.
انستیتوی تحقیقات دفاع ملی - بخش شیمی - یوهان سانتسون.
ضمیمه شش
گروه نیروهای مسلح - آزمایشگاه AC اسپیز - سوئیس
نمونه شماره 2 مواد جنگ‌های شیمیایی
- نمونه مورد آزمایش مایعی است حدود 5 میلی لیتر و به رنگ قهوه‌ای.
- در پی آزمایشاتی که به وسیله اسپکتروم جمعی و اسپکترا رزونانس هسته‌ای H1, C13

[ صفحه 104]

31P و آنالیز کروماتوگرافیک گازی به عمل آمد مشخص شد که نمونه محتوی حدود 50 درصد تابون و حدود 20 درصد کلروبنزین است. مواد باقیمانده شامل مواد هیدرولیزی و دیگر ناخالصی‌هاست.
- مواد دیگری در خصوص جنگ‌های شیمیایی در این نمونه یافت نشد.
ضمیمه هفت
اطلاعات بالینی و گزارش معایناتی که دکتر مانوئل دومینگز انجام داده است.
بیمارانی که از تاریخ 14 تا 17 مارس 1984 مورد معاینه قرار گرفتند:
1- حمیدرضا رضایی، سن 30 سال
وی روز قبل در ایستگاه زید در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در درمانگاه تختی اهواز بستری شده بود. در سطح خارجی بازوی چپ وی دو تاول بزرگ نامنظم دیده می‌شد. تاول‌های دیگری نیز بر روی آلت تناسلی و گوشه خارجی چشم راست وی وجود داشت. پلک چشم به شدت متورم بود.
2- مصطفی هزاردستان، سن 40 سال
وی روز قبل در ایستگاه زید در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و سپس در درمانگاه تختی اهواز بستری شده بود. تاول‌های بزرگ در مچ دست راست وی مشاهده شد. تاول‌های بسیار بزرگ بیضی شکل به طول 10 سانتی متر روی بازوی چپ دیده می‌شد و پلک‌های چشم وی متورم بود. تورم شدید در روی آلت تناسلی وجود داشت و لکه‌های تیره رنگ در زیر بغل مشاهده گردید.
3- محسن شریف، سن 28 سال
روز قبل در ایستگاه زید در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در درمانگاه تختی اهواز بستری شده بود.
بیمار دچار نور ترسی و تورم پلک چشم شده بود و تاول‌های بزرگ را در بخش داخلی ران راست، بازوی چپ و بیضه وی مشاهده گردید.
4- محمد عباسی، سن 24 سال
این بیمار 5 روز پیش در مجنون در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در درمانگاه تختی در اهواز بستری شده بود. پوست تمام قسمت پشت بدن جدا شده بود ولی از غشاء سلولی زیر پوست جدا نبود. در واقع می‌توان گفت در پشت این بیمار تاول بسیار بزرگی وجود داشته که ترکیده و مایعات آن خارج شده بود.
5- صمد رجبی، سن 22 سال
پنج روز پیش در مجنون در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در درمانگاه تختی

[ صفحه 105]

اهواز بستری بود. این بیمار دچار ناراحتی تنفسی، التهابات شدید نای و گرفتگی مجاری تنفسی بود. پوست آلت تناسلی و کیسه بیضه سیاه به رنگ ذغال شده و نسوج آن مرده بود. اسفاسلوس صورت[احتمالا تحریک اعصاب صورت]و لکه‌های سیاه رنگ در زیر بغل دست چپ بیمار مشاهده شد. لکه‌های شدید از خط اریب زیر ناف بیمار شروع و سطح پشت بدن و ران فوقانی را در بر می‌گرفت. آلت تناسلی بیمار سیاه رنگ بود. بیمار با کمبود گلبول سفید مواجه نبود ولی در او کمبود سلول‌های لنفاوی یا لنفوپنیا مشاهده گردید. تعداد لنفوسیت‌های بیمار (گلبول‌های سفید که در بافت لنفاوی به وجود می‌آیند و 22 تا 28 درصد کل گلبول‌های بدن را تشکیل می‌دهند و سلول‌های لنفاوی نیز نامیده می‌شوند) به 300 عدد در هر میلی متر مکعب رسیده بود.
6- حجت داستان جانی، سن 22 سال
چهار روز پیش در مجنون در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته بود و در درمانگاه تختی اهواز بستری شده بود. تخمین زده شد که وی در 5 الی 6 متری محل انفجار قرار داشته و ضمن مشاهده انفجار، متصاعد شدن گاز تیره رنگ را دیده و بوی زننده‌ای نیز به مشام وی رسیده است. بیست دقیقه پس از انفجار او دچار تهوع و سرگیجه شده و اکنون دچار ورم ملتحمه شدید و نور ترسی است. بیمار به دلیل جراحات لوله نای و تورم و التهابات ریوی توأم با تنگی نفس، با دشواری تنفس مواجه است. روی هر دو بازوی بیمار تاول‌هایی دیده می‌شود و دچار اسهال توأم با خون‌ریزی مقعد است. تعداد گلبول‌های سفید خون بیمار در روز معاینه 2500 و سلول‌های لنفاوی یا لنفوسیت‌ها 6 درصد بود.
7- علی یار اسلام پناه
این بیمار پنج روز قبل در مجنون در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در درمانگاه تختی اهواز بستری شده بود. ضایعات شدید پوستی در زیر بغل، آلت تناسلی، کیسه بیضه و قدری کمتر در قسمت داخلی کشاله ران به چشم می‌خورد. تاول‌هایی که پوست آن جدا شده روی بازوی چپ دیده می‌شد. روی بینی بیمار جراحات خشک شده‌ای وجود داشت و مبتلا بودن بیمار به برونشیت و ذات‌الریه توسط اشعه ایکس تأیید شد. در روز معاینه تعداد گلبول‌های سفید خون بیمار 6400 بود ولی از لنفوسیت یا سلول لنفاوی در فرمول گلبول سفید اثری مشاهده نشد.
8 - سهراب نوروزی، سن 24 سال
پنج روز قبل از معاینه در جزایر مجنون در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان گلستان اهواز بستری شده بود. پوست در بخش وسیعی از بدن جدا شده بود به ویژه در قسمت پیشانی، گردن، سینه، بازوان، شکم و بطن و در دیگر نقاط بدن تاول‌هایی وجود داشت. بیمار دچار ورم ریوی و مشکلات شدید تنفسی بود. وضع عمومی بیمار بسیار

[ صفحه 106]

وخیم بود. بیمار در دیواره سینه مبتلا به قانقاریا گشته و مهم‌ترین ملاحظه تنفس توأم با صدای خس خس بود. در روز معاینه (14 مارس 1984) شمارش گلبول سفید 300 بود. بیمار در همان شب درگذشت.
9- حسن علی
این بیمار هیجده روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان لبافی‌نژاد تهران بستری بود. روی پوست بیمار آثاری از تاول و یا لکه‌های سرخ رنگ مشاهده نشد و تنها بیمار از وجود خارش در ناحیه سینه و دست‌ها شکایت می‌کرد.
10- علی دلدار، سن 30 سال
هیجده روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان لبافی‌نژاد تهران بستری بود. نور ترسی، ریزش اشک، ورم ملتحمه، جراحات لکه‌های تیره رنگ در ناحیه گردن، سینه، زیر بغل، کیسه بیضه، شکم و سطح داخلی زانوان عوارضی بود که در این بیمار مشاهده گردید. ولی تاولی در پوست بدن این بیمار دیده نشد.
11- حسن سنگری، 43 ساله
این بیمار هیجده روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان لبافی‌نژاد تهران بستری شده بود. جراحات و ضایعات پوستی همراه با لکه‌های تقریبا تیره رنگ روی پشت، زیر بغل، کیسه بیضه و سطح داخلی زانوان مشاهده گردید. گلبول‌های سفید بیمار 2400 بود که 30 درصد آن را سلول‌های لنفاوی یا لنفوسیت‌ها تشکیل می‌دادند.
12- حسن جاویدان، 27 ساله
بیمار هیجده روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان لبافی‌نژاد تهران بستری بود. ضایعات پوستی به صورت لکه‌های تیره رنگ در ناحیه زیر بغل و بازوان دیده شده و آثاری نیز از تاول‌ها در بدن وجود داشت که زمینه این تاول‌ها شرابی رنگ شده بود. در روز معاینه تعداد گلبول‌های سفید خون بیمار 4100 بود که 25 درصد آن را لنفوسیت یا سلول لنفاوی تشکیل می‌داد.
13- اسحق دلدار، سن 16 سال
این بیمار هیجده روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان لبافی‌نژاد تهران بستری بود. ورم ملتحمه شدید، ضایعات پوستی سرخ رنگ و تاول‌هایی در قسمت داخلی کیسه بیضه در بیمار مشاهده گردید. روی دست‌های بیمار نیز جوش‌هایی وجود داشت.

[ صفحه 107]

14- حسن پردل، 26 ساله
بیمار هیجده روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در همان تاریخ در بیمارستان لبافی‌نژاد تهران بستری گردید. ضایعات و لکه‌های شرابی رنگ تیره در ناحیه زیر بغل، بخش داخلی آرنج، گردن و ران پای چپ بیمار مشاهده شد.
15 - حسین باغشی‌زاده، 18 ساله
هیجده روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان لبافی‌نژاد تهران بستری گردید. در این بیمار جراحات و ضایعات شدید پوستی در ناحیه بیضه و آلت تناسلی مشاهده شد.
16- همایون امیرخانی، 22 ساله
هشت روز قبل از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان لبافی‌نژاد تهران بستری شده است. لکه‌های سرخ به رنگ شراب در ناحیه صورت، زیر بغل، سینه و شکم تا زیر ناف بیمار مشاهده شد. بیمار دچار گلودرد بود و در قسمت سقف دهان وی نیز ضایعات و تاول‌هایی دیده شد. تعداد گلبول‌های سفید خون بیمار در روز معاینه 4100 بود.
17- حسینعلی علی بابایی، 33 ساله
شش روز قبل از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته بود و در بیمارستان لبافی‌نژاد تهران بستری شده بود. لکه و التهابات پوستی به رنگ بنفش در سطح وسیعی از بدن، زیر بغل‌ها و صورت وجود داشت. در روز معاینه شمارش گلبول سفید 12800 بود.
18- اسکندر حیدری، 18 ساله
هیجده روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان لبافی‌نژاد تهران بستری شده بود. لکه‌های شرابی رنگ در سطح داخلی آرنج دست مشاهده شد. تعداد گلبول‌های سفید خون این بیمار به هنگام معاینه 5200 بود.
19- عباس ندیمی، 58 ساله
بیمار هیجده روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان لبافی‌نژاد تهران بستری شده بود. بیمار دچار ورم ملتحمه شدید بود و جراحات و ضایعات و التهابات پوستی کبودرنگی در ناحیه گردن، زیر بغل، سطح داخلی آرنج، کیسه بیضه و بازوان وی مشاهده گردید.
20- عبدالساره الحمیدوی، 40 ساله
هفده روز پیش در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان شهید مطهری تهران بستری شده بود. جدا شدن پوست دست و جدا شدن 40 درصد از پوست بیرونی سطح بدن بیمار مشاهده گردید. انسداد و التهابات مجرای نای، جراحات شدید در ناحیه لب پایینی، مردگی نسوج در ناحیه کفل و کیسه بیضه از دیگر علائمی بود که در این بیمار دیده شد. شمارش گلبول‌های سفید این بیمار 2000 بود.

[ صفحه 108]

21- حسن طائی، 16 ساله
پانزده روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان شهید مطهری بستری شده بود. التهابات و ضایعات شدید پوستی در ناحیه دست راست توأم با کنده شدن پوست و بروز لکه‌های شرابی رنگ در شانه چپ و بازو، کیسه بیضه، آلت تناسلی و بطن زیرین بیمار مشاهده شد. تاول‌هایی نیز در بخش بالای بازوی راست و شانه بیمار وجود داشت. تعداد گلبول‌های سفید خون بیمار 1600 بود.
22- غلامرضا رضازاده، 16 ساله
پنج روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان شهید مطهری بستری شده است. ورم ملتحمه بسیار شدید، وجود زخم‌هایی در پلک چشم‌ها، سرخی و التهابات شرابی رنگ در سطح داخلی ران‌ها، کیسه بیضه و آلت تناسلی مشاهده شد. بیمار در صورت حرکت و یا تماس با بدنش درد شدیدی احساس می‌کند. التهابات پوستی ناحیه سینه از زخم‌هایی ناشی شده‌اند که قطر هر یک چند میلی متر بوده و قدری برجسته شده‌اند و اغلب با یکدیگر تلاقی پیدا می‌کنند. هنگام معاینه بیمار تعداد گلبول‌های سفید وی 5700 بود.
23- خدامراد همتی، 35 ساله
پنج روز قبل از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان شهید مطهری تهران بستری شده است. التهابات پوستی تیره رنگ تا زیر ناحیه شکم ادامه داشته و قسمت بالای ران، کیسه بیضه و آلت تناسلی را در بر می‌گرفت. در ناحیه سینه زخم‌هایی دیده می‌شد و پوست بیرونی جدا شده بود. پوست صورت نیز در چندین ناحیه کنده شده و بیمار شدیدا دچار ورم ملتحمه بود. شمارش گلبول سفید این بیمار 4500 و پلاکت‌های خونی 50000 بود.
24- احمد اسمعیلی، 20 ساله
این بیمار پنج روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان شهید مطهری بستری شده بود. ورم بسیار شدید پلک چشم‌ها، التهابات و تورم و تاول‌ها در صورت، کیسه بیضه، آلت تناسلی و نشیمن گاه مشاهده شد. تعداد گلبول‌های سفید خون 5000 و پلاکت‌های خونی 120000 بود.
25- محمد حسن کوکبیان، 18 ساله
پنج روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان شهید مطهری تهران بستری شده بود. وضعیت عمومی این بیمار بسیار وخیم بود. تنگی نفس شدید، تاول‌های فراوان و جدا شدن پوست بیرونی از تمامی سطح بدن، سیاه شدن تمامی آلت تناسلی، ابتلا به برونشیت و ذات‌الریه، سینه پهلو در ناحیه چپ که با اشعه ایکس

[ صفحه 109]

تشخیص داده شد، عوارضی بود که در این بیمار مشاهده شد. شمارش گلبول‌های سفید 250 و پلاکت‌های خونی 50000 بود.
26- عبدالکریم رئیسی، 30 ساله
پنج روز قبل از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان شهید مطهری تهران بستری شده بود. ورم ملتحمه شدید، ورم پلک چشم‌ها، تاول‌ها و التهابات پوستی در ناحیه صورت و گردن مشاهده شد. کیسه بیضه و آلت تناسلی نیز آسیب دیده بود. صدای بیمار گرفتگی داشت و جراحات التهاباتی در نای و حنجره وجود داشت. برونشیت هر دو ریه و خون‌ریزی از ناحیه مقعد نیز از دیگر عوارضی بود که در این بیمار مشاهده گردید. در روز معاینه تعداد گلبول‌های سفید این بیمار 600 بود.
27- کرامت الله سلیمانی، 17 ساله
پنج روز قبل از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان شهید مطهری بستری شده بود. سرخی و التهابات پوستی شرابی رنگ در ناحیه صورت، بدن و بازوان بیمار مشاهده شد. در دست‌ها و بازوان بیمار تاول‌هایی نیز وجود داشت. شمارش گلبول‌های سفید بیمار 5350 و پلاکت‌های خون 100000 بود.
28- قربان‌علی کریمیان، 20 ساله
پنج روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان شهید مطهری تهران بستری شده بود. پوست بیرونی صورت، بازوان، سینه، ران‌ها و آلت تناسلی جدا شده بود و تنها باریکه‌ای از پوست به پهنای 2 سانتی متر بین ناف و ناحیه شکم وجود داشت. شمارش گلبول‌های سفید 6400 و پلاکت‌های خونی 60000 بود.
29- کاظم مهدی آبادی، 19 ساله
جدا شدن پوست بیرونی صورت، جدا شدن پوست بیضه‌ها، تاول‌ها در کنار بینی و پشت گردن، زخم‌ها و التهابات شدید در پوست زیر بغل و خون‌ریزی روده عوارضی بود که در این بیمار مشاهده گردید. گلبول‌های سفید این بیمار هنگام آزمایش 7400 و پلاکت‌های خونی 130000 بود.
30- علی اکبر سلطانی، 28 ساله
پنج روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان شهید مطهری تهران بستری شده بود. بیمار دچار تنگی نفس شدید بود و اخلاط و چرک خون‌آلود از سینه او دفع می‌شد. تاول‌ها و التهابات پوستی در دست‌ها مشاهده گردید و پوست بیرونی صورت، بدن و بازوان از گوشت جدا شده بود. شمارش گلبول‌های سفید این بیمار 2100 بود.
31- باقر موسوی، 21 ساله
پنج روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان شهید مطهری تهران بستری شده است. پوست صورت جدا شده و زخم‌ها در این ناحیه دلمه بسته

[ صفحه 110]

بود. در سراسر بدن التهابات و ضایعات پوستی شرابی رنگی وجود داشت. در قسمت پشت ران چپ بیمار 7 تاول وجود داشت که بزرگ‌ترین این تاول‌ها قطرش 4 سانتی متر و ارتفاعش 3 سانتی متر بود. گلبول‌های سفید این بیمار به هنگام معاینه 6600 بود در حالی که دو روز قبل تعداد گلبول‌های سفید وی 2000 گزارش شده بود:
بیمارانی که در تاریخ 18 مارس 1984 در اهواز معاینه شدند:
32- مهران کفاشان توسی، 22 ساله
بیمار روز پیش (17 مارس 1984) در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته بود و در درمانگاه تختی اهواز بستری شده بود. ورم ملتحمه، اشک‌ریزی، ضایعات مخاط بینی، افزایش بزاق دهان، لرزش جزئی دست‌ها و زبان، سفت شدن مردمک چشم، گشاد شدن حدقه چشم (اتروپین به بیمار تزریق شده بود) و اشکالات تنفسی جزئی، عوارضی بود که در این بیمار مشاهده شد. غلظت استیل کولین استراسه در خون بیمار 470 بود در حالی که در فرد عادی این غلظت بین 1900 تا 3800 است.
33- محرم فرقانی، 38 ساله
بیمار روز پیش (17 مارس 1984) در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در درمانگاه تختی اهواز بستری شده بود. در این بیمار سرگیجه، تهوع و قولنج، تعریق و انبساط مردمک چشم مشاهده شد. اندازه مردمک 2 / 1 میلی متر بود و با وجود تزریق مقادیر زیادی اتروپین تعداد ضربان قلب به 59 رسیده بود.
34- حسین سعیدی، 33 ساله
روز قبل از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در بیمارستان تختی اهواز بستری شده بود. در این بیمار لرزش، اشک‌ریزی، انبساط مردمک چشم و کاهش ضربان قلب (55 ضربه در دقیقه) مشاهده شد.
35- عباس سعیدی
روز قبل از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در درمانگاه تختی اهواز بستری شده بود. لرزش لب‌ها و دست و پا، تعریق شدید به صورتی که عرق از صورت و بدن وی فرو می‌ریخت، اشک‌ریزی شدید، تهوع، قولنج و دردهای روده‌ای در بیمار مشاهده شد و با وجود تزریق اتروپین مردمک چشم شدیدا منبسط بود.
36- اصغر رضایی
ده روز پیش از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته و در درمانگاه تختی اهواز بستری شده بود. انبساط مردمک چشم و عدم توانایی حرکت در بیمار مشاهده شد. میزان استیل کولین استراسه 703 بود. (به این بیمار قبلا 30 میلی گرم اتروپین تزریق شده بود).

[ صفحه 111]

37- اسدالله اشرفی
روز قبل از معاینه در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته بود و در درمانگاه تختی اهواز بستری شده بود. سرگیجه، ورم ملتحمه، انبساط مردمک چشم و فلجی در این بیمار مشاهده شد. (این بیمار با تزریق اتروپین زیاد تحت درمان بود.)
بیمارانی که در بیمارستان بستری نبودند ولی در منطقه هورالهویزه در تاریخ 14 مارس 1984 مورد بازدید و معاینه قرار گرفتند.
1- تکنسین خنثی‌سازی مواد منفجره
در حاشیه و سطح داخلی ساعد بیمار التهابات پوستی به رنگ قهوه‌ای متمایل به قرمز به طول 12 سانتی متر و عرض 8 سانتی متر مشاهده شد که در وسط آن لکه عریانی به قطر 2 سانتی متر وجود داشت که هنگام خنثی‌سازی بمب منفجر نشده، تماس یک قطره از مایع موجود در بمب، باعث ایجاد آن شده بود.
2- دستیار تکنسین خنثی‌سازی مواد منفجره
در انگشت شصت چپ این شخص دو تاول به طول 2 سانتی متر وجود داشت که یکی از تاول‌ها نیم سانتی متر پهنا و دیگری نیم سانتی متر یا 25 / 0 سانتی متر پهنا داشت. در انگشت دوم، سوم و پنجم دست چپ تاول‌های کوچک‌تری دیده شد. در پای چپ این شخص نیز تاولی به قطر 5 / 1 سانتی متر وجود داشت.
3- یک سرباز
زخم‌ها و جراحات فراوان هر یک به قطر 2 سانتی متر در صورت، گردن و دست‌های این سرباز مشاهده شد. لبه زخم‌ها تیره رنگ بود و دو روز پس از آنکه بمبی در حدود 150 متری این سرباز منفجر شد، جراحات مذکور در بدن وی ظاهر گشت. سرباز هنگام انفجار بمب بوی شدیدی شبیه به بوی سیر استشمام کرده است.
4- یک سرباز دیگر
در پشت گردن این سرباز لکه‌های سرخ رنگی مشاهده شد.